Het Jaarcongres kinder- en jeugdpsychiatrie op 9 maart 2023 kende een rijk programma met vooraanstaande sprekers. Zij deelden hun visie op het gemeenschappelijk belang en de samenhang van jeugdzorg en onderwijs. Er waren jongeren van de NJR en ouders van Balans, die reageerden op de sprekers: zij traden op als de vertegenwoordigers van de kinderen, jongeren en ouders waarmee zorgprofessionals dagelijks werken. Voor iedereen die erbij was of erbij had willen zijn: hieronder lees je een terugblik en vind je de presentaties.

Een terugblik door het oogpunt van een deelnemer

Dagopening van Lilian Tham

“We hebben allemaal onderwijs gehad, dus wij zijn ook allemaal ervaringsdeskundigen.” – Lilian Tham

De opening van Lilian was persoonlijk, ze vertelde over een anekdote uit haar eigen jeugd. Over de keer dat emoties hoog opliepen toen een jongetje haar gum wilde hebben. Ze vertelde dat school een soort jungle is waar je moet overleven, want je moet tenslotte heel veel dingen tegelijk doen. Je moet ontwikkelen, erbij horen, vrienden maken, verliefd worden en ook nog eens dingen leren. Het is dan extra fijn als er in deze chaos een leraar is waar je je fijn bij voelt en structuur aan je biedt. Lilian roept ons op dat wij als volwassenen de steunpilaren moeten zijn voor de kinderen die nu op hun beurt in de jungle zitten.

Welkom van Hein Rijkenberg en Carlijn Mol

Zoals Lilian al zei, zijn we allemaal ervaringsdeskundigen. Zo ook de dagvoorzitters Hein Rijkenberg en Carlijn Mol. Hein heette iedereen hartelijk welkom en vertelde over zijn eigen ervaringen, vooral over opgroeien met dyslexie. Vroeger zagen leraren hem vaak als minder slim, terwijl hij helemaal niks kon doen aan zijn spelfouten en hij zijn uiterste best deed. Het heeft veel met hem gedaan, zei Hein. Ondanks dat deze leraren niet in hem geloofden, heeft hij het wel helemaal geschopt tot directeur van het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie.

Carlijn begroet de deelnemers met een mooi lied. Het lied gaat over voor jezelf kiezen, en dat je op die manier voor jezelf zorgt, én voor de ander. Iedereen zwaait tijdens het lied mee met zijn de zaklamp op zijn of haar telefoon.

Na de opening volgde een rijk programma met sprekers.

Maartje van den Essenburg – Welbevinden op School

Maartje vertelde dat er zorgen zijn over de mentale gezondheid van jongeren, iets waar iedereen waarschijnlijk al over gehoord heeft in het nieuws. Uit verschillende recente onderzoeken is gebleken dat er bijvoorbeeld een lagere levenstevredenheid is, vooral bij meisjes op het voortgezet onderwijs, en dat de druk voor schoolwerk is toegenomen.

Bekijk de presentatie ‘Welbevinden op School’ van Maartje van den Essenburg (Trimbos Instituut)

Arianne Westhuis – @ease en onderwijs

Stichting @ease is er voor jongeren tussen de 12 en 25 jaar die behoefte hebben aan een luisterend oor. Via een gesprek met leeftijdsgenoten kunnen ze vragen stellen en hun zorgen bespreken. Dit is altijd gratis, zonder wachtlijst, zo laagdrempelig mogelijk en anoniem als jongeren dat willen.

Bij @ease werken jongeren die als vrijwilliger direct samenwerken met professionele hulpverleners van lokale zorgpartners. Er is altijd een zorgprofessional aanwezig op een locatie en in het geval van crisis is er altijd een psychiater bereikbaar als achterwacht. Preventie van psychische- of sociale problemen staat centraal. De vrijwilligers krijgen een training in het herkennen van signalen die op psychische problematiek kunnen wijzen.

Verder doet @ease ook voortdurend wetenschappelijk onderzoek, verzorgt gastlessen en werken samen met mbo’s, hbo’s en universiteiten.

Bekijk de presentatie ‘@ease en onderwijs’ van Arianne Westhuis (@ease)

Rianne Reijs – K-EET: het belang van vroege signalering van eetstoornissen op scholen

K-EET is de landelijke ketenaanpak eetstoornissen. Professionals en ervaringsdeskundigen werken er aan oplossingen voor hardnekkige problemen in de keten van eetstoornissen. Ze leveren allerlei producten op die daarbij helpen, zoals een zorgstandaard, een website, LEUKK, een podcast, regionale netwerken en meer aandacht voor omgaan met dwangvoeding.

Rianne pleit ervoor dat we ervan uit moeten gaan dat iedereen goede intenties heeft en wil helpen, ook al pakt het soms ook anders uit. De GGD heeft bijvoorbeeld een plaat met ongezonde voeding en hoeveel je moet beweging om deze calorieën kwijt te raken. Dit kan triggering zijn voor mensen met eetstoornissen en helpt dus niet om gezonder te worden. Programma’s die gericht zijn op mediadruk en hoe je daarmee om moet gaan, zijn het meest helpend bij eetstoornissen.

Bekijk de presentatie ‘K-EET: het belang van vroege signalering van eetstoornissen op scholen’ van Rianne Reijs (K-EET)

Saskia Mérelle – STORM = ggz en scholen

STORM is een wetenschappelijk onderbouwd, preventief programma tegen depressie en suïcide. STORM staat voor Strong Teens and Resilient Minds. Ze zoeken de jongeren in hun eigen omgeving op en het hele regionale netwerk van jeugdhulpverlening werkt samen. STORM stimuleert het zelfvertrouwen, de weerbaarheid en de veerkracht, zodat jongeren hun negatieve gevoelens leren om te buigen en ze zich kunnen ontwikkelen tot sterke, gezonde volwassenen. Daarnaast doet STORM ook wetenschappelijk onderzoek  naar de effecten van preventie en hoe jongeren kunnen profiteren van deze aanpak.

In 2017 was er een piek in suïcide bij jongeren: 81 gevallen, zo’n 30 keer meer dan gemiddeld. Ook nu houdt de stijging aan en in deze tijd denkt 21% van jongeren wel eens aan suïcide. De oorzaak hiervan is nog onduidelijk, STORM heeft al wel risicofactoren gevonden.

Bekijk de presentatie ‘STORM = ggz en scholen’ van Saskia Merelle (STORM)

Dolf van Veen – De routekaart naar inclusief onderwijs en de jeugd-ggz

Dolf van Veen gaf een pleidooi voor inclusievere scholen. Het uitgangspunt moet zijn dat iedereen welkom is en dat er geen apartje hokjes zijn voor leerlingen die bijvoorbeeld een stoornis hebben. Hij wil graag scholen waar variatie de norm is. Er zijn mooie voorbeelden in andere landen, zoals Schotland of Scandinavië, waar ze al zo te werk gaan. De UDL Academy vond hij ook een mooi voorbeeld. Dit is een opleidingsinstituut voor het ontwikkelen, geven en toetsen van inclusief en toegankelijk onderwijs door Universal Desing for Learning. Het is een onderwijsaanpak die tegemoet komt aan de behoeften en mogelijkheden van alle leerlingen.

Bekijk de presentatie ‘De routekaart naar inclusief onderwijs en de jeugd-ggz’ van Dolf van Veen

Wouter Staal – BinK (Behandelen in de Klas) en perspectiefname

Kinderen met complexe psychische problemen ondervinden veel problemen in hun dagelijks functioneren. Dit uit zich op thuis, op school, bij de sportvereniging en op alle plekken waar het kind zich bevindt. De BinK-behandelaar gaat samen met de leerkracht, ouders en het kind aan de slag om de behandeling vorm te geven, waardoor het kind zowel thuis als op school weer optimaal mogelijk kan functioneren.

Wouter vertelde dat er een normaalverdeling is voor psychische kwetsbaarheid. Het probleem is alleen dat hulpverleners vaak één deel van de normaalverdeling pakt om te verbeteren.

Verder vertelt Wouter dat de term ‘normaliserend’ niet passend is, want er is niks mis met variatie. We moeten aan de andere kant ook niet ‘verbijzonderen’, want dat zorgt weer voor stigma. Gedurende je leven kan je plek op de curve ook variëren.

Bekijk de presentatie ‘BinK (Behandelen in de Klas) en perspectiefname’ van  Wouter Staal

Linde Manders – Onderwijs & ggz: Onderwijs als goede (beste) zorg

Linde Manders had een casus meegenomen van één van een leerling. Hij had vanuit zijn perspectief opgeschreven hoe zijn schoolverloop tot nu toe is gegaan.

Deze leerling, een jongen, heeft een moeder met een LVB. Hij had al snel door dat hij meer begreep dan zij. Hij hielp zijn moeder met het dagelijkse leven. Deze jongen had narcistische trekken en werd snel boos, waardoor het op zijn reguliere school niet goed ging. Hij moest daar ook naar de psycholoog. Toen de jongen zei dat hij niet wilde, zei de psycholoog ook dat hij niet meer hoefde te komen; gesprekken met de psycholoog zijn immers vrijwillig.

Omdat de gesprekken staakten, kwam de jongen op het speciaal onderwijs terecht. Hij voelde zich daar niet thuis, alsof hij tussen allemaal ‘gekken’ rondloopt. Er is veel wisseling in het personeel en de jongen had het gevoel dat het personeel ook vriendjes met elkaar is. Daardoor vertrouwt hij hen niet, want ze vertellen misschien al alles aan elkaar door. Wat hem wel erg heeft geholpen, is de hulpverlener. Toen hij te laat kwam op school, ging ze een broodje voor hem smeren. Wanneer hij niet meer de biologieles in mag, gaat zij regelen dat die leraar dat wel weer wil.

Er is sprake van een verschil in perspectief: deze jongen denkt dat hij ondanks het speciaal onderwijs personeel toch is afgestudeerd, het personeel denkt weer dat deze jongen is afgestudeerd dankzij hen.

De casus toont dat speciaal onderwijs een jongere kan bijstaan door simpele dingen, zoals een broodjes smeren of regelen dat hij de klas weer in mag.

Bekijk de presentatie ‘Onderwijs & ggz’ van Linde Manders (iHUB Onderwijs)

Ook interessant

Meer nieuwsberichten van het Kenniscentrum