Net als bij het vaststellen van autisme, gaat de behandeling uit van een allesomvattende, ‘integrale’, aanpak. Dat wil zeggen dat de behandelaar rekening houdt met alle omstandigheden: het kind zelf, zijn stoornis en de combinatie met andere aandoeningen, het functioneren van de ouders en het gezin, het functioneren van het kind op school, in de vriendenkring bij sport en spel en andere aspecten van zijn sociale omgeving.

Onderzoek wijst uit dat de principes voor integrale behandeling van de beroemde Britse professor Michael Rutter tot de beste resultaten leiden.

De behandelprincipes van Rutter

1. Alles moet in het werk worden gesteld om het denken, de taal en de oriëntatie op de sociale omgeving en de sociaal-emotionele ontwikkeling van het kind op gang te helpen en te stimuleren. Dit geldt met name voor een autistisch kind: juist door te leren komt het kind verder. Hoe belangrijk school en leerkracht hierbij zijn, is evident; het eerste dat de school kan doen is een overzichtelijke en stimulerende leeromgeving creëren.
2. Onaangepaste gedragingen die met autisme verbonden zijn, moeten zo veel mogelijk worden verminderd. Hierbij moet men denken aan stugheid, reageren volgens vaste patronen of stereotypie (herhaling van bewegingen, tics) en onbuigzaam gedrag zoals stugheid of koppigheid.
3. Ander onaangepast gedrag moet aangepakt worden. Het gaat dan om gedrag dat niet automatisch met autisme is verbonden, maar vaak wel in combinatie met autisme optreedt (zoals hyperactiviteit en boosheid en ander storend gedrag).
4. Stress in het gezin moet verminderd worden.

De behandelprincipes worden uitgewerkt in praktische begeleiding en behandeling in de vorm van psycho-educatie, ouderbegeleiding, onderwijs met extra individuele aandacht en gedragstherapie (bijvoorbeeld sociale vaardigheidstraining).

Niet al deze vormen van behandeling zijn goed onderzocht op effectiviteit; gedragstherapie – trainingen waarbij concrete, niet te hoog gestelde doelen en veel herhaling worden toegepast – lijkt echter het meest effectief te zijn. Voorbeelden van gedragstherapie zijn Applied Behavioral Analysis (ABA) en Pivotal Response Treatment (PRT). Deze intensieve behandelingen vinden plaats in de gewone omgeving van het kind en zijn vooral bedoeld om taal- en sociale vaardigheden te versterken bij jonge kinderen. Ouders spelen een belangrijke rol in het uitvoeren van dit soort behandeling. Afhankelijk van de behoefte van het kind, kunnen verschillende aanvullende behandelingen worden ingezet, zoals: fysiotherapie, logopedie, sociale vaardigheidstraining en zelfredzaamheidtraining. Ook zijn er gedragstherapeutische programma’s die zich richten op specifiek storend gedrag, zoals onzindelijkheid, zelfbeschadiging, stereotypieën (herhalende bewegingen, tics) en steeds terugkerende boosheid.

In alle gevallen zijn structuur aanbrengen, duidelijkheid en consequent handelen heel belangrijk, net als consequent reageren op gewenst en ongewenst gedrag.

Mogelijke behandelmethoden

De volgende betrouwbare psychologisch behandelingen van autisme worden ook beschreven op de overzichtspagina behandelmethoden. Leerkrachten kunnen deze behandelingen tegenkomen wanneer een behandelaar ze toepast bij een leerling met autisme.

• ToM-training
  Kinderen vaardiger maken in het beoordelen van sociale situaties, waardoor zij beter in staat zijn emoties bij zichzelf en anderen te herkennen en zich te verplaatsen in de gedachten en overwegingen van anderen.
• Ik ben speciaal
  Psycho-educatie. Mensen met autisme vaardigheden leren om zijn of haar handicap een plaats te geven in zijn of haar leven. Met beoordeling van de werkgroep Autisme.
• Pivotal Response Treatment
  Werken aan sociale competentie, communicatie en flexibiliteit door middel van de zogenoemde pivotal areas. Daarnaast wordt gewerkt aan de interactie tussen ouder en kind. Centrum Autisme is gecertificeerd door de ontwikkelaars om deze behandelvorm te trainen aan derden.