‘Video-feedback Intervention to promote Positive Parenting and Sensitive Discipline (VIPP-SD)’ vermindert externaliserende gedragsproblemen bij kinderen door het versterken van ouderlijke sensitiviteit en het bevorderen van consistente maar sensitieve disciplinering.

Onderbouwing en theoretische verantwoording

Kern van de aanpak is het geven van positieve feedback op video-opnames van interacties tussen ouder en kind in de thuissituatie. Tijdens huisbezoeken bekijken de ouder en de gezinsbehandelaar de opnames, bespreekt de gezinsbehandelaar samen met de moeder de relevante fragmenten en komen verschillende suggesties en adviezen aan bod. Dit gebeurt aan de hand van thema’s. De gezinsbehandelaar werkt volgens een vast stramien, maar stemt de uitwerking van de thema’s af op de behoeftes van de individuele ouder-kindparen.

Naar de effecten van VIPP-SD hebben twee studies met zeer sterke bewijskracht plaatsgevonden. Uit de eerste studie bleek na de behandeling de houding van de groep ten aanzien van sensitiviteit en sensitief disciplineren significant te zijn verbeterd. Moeders maakten na afloop van de behandeling significant meer gebruik van sensitief disciplineren. De kinderen in de groep toonden na afloop van de behandeling minder overactief gedrag dan de controlegroep. Kinderen in de groep met het DRD4-7R (dopamine receptor D4 7 repeat) genotype lieten bovendien een sterke daling van externaliserend probleemgedrag zien bij de follow-up, en een significante afname van de dagelijkse productie van cortisol, een stresshormoon dat bij kinderen van deze leeftijd samenhangt met agressie.

In de tweede studie bleken kinderen die aan VIPP hadden deelgenomen minder externaliserend probleemgedrag te vertonen dan kinderen die niet aan de behandeling hadden deelgenomen. Twee buitenlandse studies hebben eveneens de effectiviteit van de behandeling laten zien in een toename van sensitieve interactie en autonomie van het kind en een afname van conflicten. De makers van VIPP-SD onderbouwen hun behandeling verder met een meta-analyse naar behandelingen gericht op sensitiviteit en gehechtheid in de vroege kindertijd en met buitenlandse studies naar de effecten van VIPP (dezelfde behandeling, maar zonder de component van sensitieve disciplinering).

Toepasbaarheid

De behandelmethode is gebruiksvriendelijk, behandelaars moeten het wel heel strikt volgen. Dit botst soms met wat nodig is voor hulpverleningsrelatie of wat vanuit eigen hulpverlenersvisie op dat moment nodig acht. De behandelmethode is verder goed werkbaar. Aandacht voor behandelintegriteit is matig.

Kosten

Circa € 800, plus de aanschaf van specifiek speelgoed, de aanschaf van een camera en de indirecte tijd (het analyseren van de beelden) is veel.

Doelgroep

Video-feedback Intervention to promote Positive Parenting and Sensitive Discipline (VIPP-SD) is ontwikkeld voor ouders met kinderen van 1 tot en met 3 jaar met lastig gedrag (bijvoorbeeld ongehoorzaamheid, driftbuien, slaan).

Doel

Het doel van Video-feedback Intervention to promote Positive Parenting and Sensitive Discipline (VIPP-SD) is het verminderen van externaliserende gedragsproblemen bij kinderen door het versterken van ouderlijke sensitiviteit en het bevorderen van consistente maar sensitieve disciplinering. Sensitieve disciplinering wil zeggen invoelend, duidelijk en consistent zijn bij het disciplineren van een kind.

Aantal sessies

In totaal zijn er zes sessies. De eerste 4 sessies vinden elke drie tot vier weken plaats, de laatste twee sessies (herhalingssessies) kunnen iets meer gespreid plaatsvinden.

Vorm

De VIPP-SD behandeling is gezinsgericht en van korte duur. Een getrainde ondersteuner voert de behandeling uit bij de jongere thuis. De kern van de aanpak is dat de behandelaar moeder en kind in dagelijkse situaties filmt in episodes van 10-30 minuten. In huisbezoeken geeft een ondersteuner vervolgens persoonlijke feedback over de interactie met het kind om positieve interactie en sensitief disciplineren te bevorderen. De ondersteuner werkt met behulp van een gedetailleerde handleiding. Op deze manier krijgt elk gezin hetzelfde gestandaardiseerde programma. Hoewel de basis van de interventie daarmee voor ieder gezin gelijk is, stemt de behandelaar de feedback bij de videobeelden afgestemd op het specifieke moeder-kind paar. De ondersteuner bereidt de feedback op de videobeelden voor in de periode tussen twee huisbezoeken, aan de hand van het draaiboek. In het VIPP-SD programma wordt de ondersteuning geleid door thema’s, die in vaststaande volgorde behandeld worden. Naast algemene mondelinge informatie over de opvoeding en ontwikkeling van kinderen, krijgen de ouders tijdens elke sessie specifieke informatie rondom de thema’s sensitiviteit en disciplinering. Deze zijn achtereenvolgens:

1. Exploratie versus gehechtheidsgedrag: het laten zien van contactzoekend gedrag en spel van het kind en uitleg van verschillende reacties die nodig zijn van de ouder. Voor wat betreft disciplinering komen de strategieën van inductie en afleiden aan bod
2. ‘Speaking for the child’: het stimuleren van een nauwkeurige waarneming van signalen van het kind door zijn gezichtsuitdrukkingen en non-verbale signalen te verbaliseren. Stimuleren van positieve bekrachtiging als disciplineringmethode.
3. Sensitieve keten (‘sensitive chain’): uitleg van het belang van het adequaat reageren op signalen van het kind (keten: signaal van het kind – respons van de ouder – reactie van het kind). Gebruik van een sensitieve ‘time out’.
4. Delen van gevoelens: tonen en aanmoedigen van de affectieve afstemming van de ouder op positieve en negatieve emoties van het kind. Leren tonen van empathie en begrip voor het kind in disciplineringsituaties.

Uitvoerenden

Ondersteuners met een doctoraal of master in de pedagogiek, (ontwikkelings)psychologie, of kind/gezinsstudies, verpleegkundigen, en begeleiders in de adoptie- nazorg voeren de behandeling uit.

Voorbereiding

Meegeleverde draaiboeken voor de ondersteuners zorgen voor vastlegging per sessie van de opbouw, thema’s en opdrachten voor moeder en kind. Uitvoerders van VIPP-SD moeten een vijfdaagse workshop hebben gevolgd, aangeboden door het Centrum voor Gezinsstudies Universiteit Leiden. Tijdens die workshops leren zij het draaiboek gebruiken, geschikte opnames maken, video feeback voorbereiden en geven. De ondersteuners krijgen regelmatig supervisies en intervisies. Senioren met de nodige praktijkervaring met VIPP-SD in gezinnen geven de supervisies. Deelnemers aan de workshop krijgen na afloop van de cursus aanvullende trainingsopdrachten waarop persoonlijke feedback wordt gegeven. Opgeleide ondersteuners kunnen binnen de eigen instelling de methode aan anderen overdragen.