De behandelmethode STEPS bestaat uit psycho-educatie, praten en schrijven over de traumatische gebeurtenis, exposure in vivo, cognitieve herstructurering en terugvalpreventie. Naast de behandeling voor adolescenten is er een parallelle ouderondersteuning.

STEPS is een cognitief gedragstherapeutisch programma voor een specifieke groep meisjes die eenmalig seksueel geweld hebben meegemaakt en hun ouders. Na STEPS is er een significante afname (effect size 1.0-1.2) van verkrachtingsgerelateerde symptomen zoals posttraumatische stress stoornis, angst en depressie. Groepsbehandeling en oudergroep verhogen de therapietrouw. Het format waarin de oudergroep wordt betrokken, wordt als klinisch bevredigend ervaren.

Onderbouwing van de behandelmethode STEPS

Het meemaken van seksueel geweld kan de ontwikkeling van een adolescent ernstig ontregelen. Als bekend is dat een adolescent dit heeft meegemaakt en dat er problemen zijn op het gebied van verwerking, dan is het nodig om angst en vermijdingsgedrag te verminderen zodat de adolescent het gewone leven weer kan oppakken. Het theoretisch kader van deze behandelmethode is de cognitieve gedragstherapie. Dit betekent dat er technieken worden gebruikt gericht op het verminderen van angst en vermijdingsgedrag. Een ander belangrijk onderdeel is het corrigeren van irreële gedachten. De cognitieve gedragstherapie gaat ervan uit dat gedachten, gevoelens en gedrag op een bepaalde manier met elkaar verbonden zijn. Iemands gedachten beïnvloeden zijn of haar gevoelens en gedrag. Het accent ligt op het aanleren van meer reële en helpende gedachten. Via het beïnvloeden van cognities kan de adolescent haar gevoelstoestand in gunstige zin veranderen en daarmee ook haar gedrag.
Voor en na behandeling worden zowel bij de jongere als bij de ouders vragenlijsten afgenomen. Tot dusver zijn er 15 groepen met succes afgerond met slechts 1 drop-out. In 2011 wordt het proefschrift van Iva Bicanic naar onder andere de effecten van cognitieve gedragstherapie op de HPA as (stresssysteem in het lichaam) bij meisjes die eenmalig seksueel geweld hebben meegemaakt afgerond. Mogelijk dat het niveau van advies en evidentie volgens de trap van Veerman dan verandert. Op dit moment kan gesproken worden van good practice, niveau van advisering C, niveau van evidentie 4. Door de ‘erkenningscommissie interventies’ van het Nederlands Jeugd Instituut is STEPS beoordeeld als theoretisch goed onderbouwd.

Bronnen

• Kindermans, G. (2006). Versnipperd verdriet: groepsbehandeling na seksueel geweld. In: De psycholoog jrg 41 Nr 2 februari p. 83-86.

Verzorging van de behandelmethode STEPS

Deze behandelmethode bestaat uit vier delen, zie ook de links voor bestellen van Steps op deze pagina.

• Handleiding voor therapeuten en ouderbegeleiders
• Werkboek voor het meisje
• Werkboek voor de jonge vrouw
• Werkboek voor de ouder(s)

De auteurs van deze behandelmethode geven regelmatig cursussen en workshops in het gebruik van de behandelmethode. Zie hiervoor de website www.curecare.nl. Accreditatie wordt aangevraagd bij het NIP, de NVVP , de NVO en de VGCt. Doelgroep: (GZ-)psychologen, psychotherapeuten, gedragstherapeuten, gedragstherapeutisch medewerkers en orthopedagogen.
Landelijk Psychotraumacentrum voor Kinderen en Jongeren van het Universitair Medisch Centrum Utrecht, locatie Wilhelmina Kinderziekenhuis.

Contactpersonen STEPS: Astrid Kremers, Iva Bicanic
Telefoon: 088-7554113
Mail: steps@umcutrecht.nl

De behandelmethode STEPS bestaat uit een handleiding, een werkboek voor de deelnemer en een werkboek voor de ouder. DVD Aangerand of verkracht. De Steps behandeling (2008) Amsterdam, Artsen voor Kinderen

Doelgroep STEPS

Jongeren 13 t/m 18 jaar met aanhoudende klachten na een eenmalige ervaring van seksueel geweld; Parallel sessies voor de ouders van deze jongeren. Voor jonge vrouwen 18 t/m 24 jaar met aanhoudende klachten na een eenmalige ervaring van seksueel geweld bestaat sinds kort een apartE behandelmethode. De populatie die in aanmerking komt voor behandeling met STEPS als behandelmethode wordt nu veelal verwezen door politie, slachtofferhulp, artsen, scholen en de GGD.

Doelstelling STEPS

Het corrigeren van niet reële gedachten over het seksueel geweld en het verminderen van herbelevingen, angst en het vermijdingsgedrag.

Aantal zittingen

Groep: 8 wekelijkse bijeenkomsten van 2 uur elk
Individuele behandeling: 8 wekelijkse bijeenkomsten van 1 uur elk

Vorm

Deze therapie bestaat uit psycho-educatie, praten en schrijven over de traumatische gebeurtenis, exposure in vivo, cognitieve herstructurering en terugvalpreventie. Naast de behandeling voor adolescenten is er een parallelle ouderondersteuning. De behandelmethode STEPS is zowel bruikbaar voor groeps- als individuele behandeling. De maximale groepsgrootte bestaat uit 4-5 deelnemers.

In een groep van 4 of 5 jongeren wordt gewerkt aan het verminderen van de klachten die het gevolg zijn van een eenmalige ervaring van seksueel geweld. Dit gebeurt via een cognitief gedragstherapie protocol. Er wordt uitleg gegeven over de gevolgen van eenmalig seksueel geweld op korte en lange termijn. Ook praten en schrijven de jongeren over de gebeurtenis. Dit ondersteunt een adequate verwerking, maar geeft ook erkenning en herkenning en doorbreekt het gevoel van isolement. Er worden exposure in vivo technieken gebruikt gericht op het verminderen van angst en vermijdingsgedrag.

Een ander belangrijk onderdeel is het corrigeren van irreële gedachten. Het gaat om het aanleren van meer reële en helpende gedachten. Door helpende gedachten wordt de gevoelstoestand gunstig beïnvloed en daarmee het gedrag. Tijdens de groepsbehandeling komen twee rechercheurs uitleg geven over het doen van aangifte en vertelt een gynaecoloog wat de gevolgen kunnen zijn van seksueel geweld voor het vrouwelijk lichaam. Individuele therapie is ook mogelijk en wordt vaker bij jongens en allochtone adolescenten gebruikt.

Een meisje kan alleen deelnemen aan de groepstherapie voor jongeren tussen de 13 en 18 jaar als haar ouders participeren in de oudergroep, die parallel aan de groepsbehandeling van de jongeren plaats vindt in 6 groepsbijeenkomsten, geleid door maatschappelijk werkers. De oudergroep is bedoeld om de ouders te begeleiden in het ondersteunen van hun kind gedurende het verwerkingsproces. Ouders krijgen voorlichting over de gevolgen van seksueel geweld. Tevens kunnen zij hun gevoelens en gedachten over het seksueel geweld bespreken, zoals schuld, boosheid en angst. De oudergroep is geen therapiegroep. Voor vrouwen tussen de 18 en 25 jaar is er geen parallelle oudergroep.

Uitvoerenden

GZ-psychologen, cognitief gedragstherapeuten, klinisch psychologen, psychotherapeuten, cognitief gedragstherapeutisch werkers, maatschappelijk werkers, sociaal psychiatrisch verpleegkundigen, seksuologen en (gz-)orthopedagogen

Voorbereiding

Uitvoerenden moeten zowel de behandelmethode STEPS bestudeerd hebben als de training hebben gevolgd in het toepassen ervan.

Bestellen STEPS behandelmethode en de kosten

• Handleiding: ISBN 9789085064862, €31.50
• Werkboek meisje: ISBN 9789085064879, €18.50
• Werkboek ouder(s): ISBN 9789085064893, €16.00
• Basisset (bestaande uit de drie bovenstaande delen): ISBN 9789085064855, €58.50
• Werkboek jonge vrouwen (alleen los verkrijgbaar): ISBN 9789085064886, €18.50