Signs of Safety (SofS) is bedoeld voor gezinnen met kinderen van 0 tot 18 jaar waar (vermoedelijk) kindermishandeling plaatsvindt of de risico’s hierop groot zijn.

‘Veilig opgroeien’ is geen behandelmethode in engere zin, het beschrijft de uitgangspunten van de ‘Signs of Safety’-methodiek en het instrument ‘Beoordelings- en planningformulier’. Naar aanleiding van een casus laten de auteurs zien hoe het behandelaars deze behandelmethode kunnen toepassen in de praktijk.

Onderbouwing en theoretische verantwoording

De behandelmethode geeft geen informatie over het signaleren, de prevalentie en de gevolgen van kindermishandeling. Het boek richt zich op het uitleggen van de methodiek.

Behandeling

Het boek geeft geen informatie over de wetenschappelijke evidentie voor de methode. Voor zover mij bekend zijn er nog geen serie gevalsbeschrijvingen gepubliceerd of ongecontroleerd onderzoek of Randomized Controlled Trials (RCT’s) gedaan naar de effectiviteit van de SoS-methodiek. Over andere behandelmethoden voor deze doelgroep wordt geen informatie gegeven. De auteur noemt deze methode zelf ‘Good practice’.

Toepasbaarheid

De methode is relevant voor de praktijk. Het is echter wel noodzakelijk dat de professionals die met deze methode willen werken voldoende getraind en gesuperviseerd zijn binnen deze methodiek. Het lezen van het boek is onvoldoende om op deze manier te kunnen werken.

Verzorging van het protocol

Het oorspronkelijke Engelse boek is in het Nederlands vertaald en bij Bohn Stafleu en van Loghum uitgegeven. Het boek ziet er mooi en goed verzorgd uit.

Doelgroep

Signs of Safety (SofS) is bedoeld voor gezinnen met kinderen van 0 tot 18 jaar waar (vermoedelijk) kindermishandeling plaatsvindt of de risico’s hierop groot zijn. Mishandeling geldt hier in brede zin: seksueel misbruik, fysieke mishandeling, fysieke verwaarlozing, emotionele mishandeling en emotionele verwaarlozing, waaronder getuige zijn van huislijke geweld. De behandeling is ook in andere bedreigende thuissituaties bruikbaar. Voor SofS bestaan geen specifieke indicatiecriteria of contra­indicatiecriteria.

Doelstelling

SofS heeft als doel een samenwerkingsrelatie op te bouwen met gezinnen waar (mogelijk) sprake is van kindermishandeling, teneinde de veiligheid van het kind in het gezin te vergroten, en een veilig pedagogische klimaat voor het kind te bewerkstelligen, zonder dat het kind daarvoor blijvend uit huis moet worden geplaatst. De behandeling werkt toe naar contact tussen dader en kind, hetgeen kan variëren van een omgangsregeling onder toezicht tot hereniging van het hele gezin. Uitgangspunt bij het opstellen van het veiligheidsplan is dat het een plan van het gezin is en dat de hulpverlener het ondersteunt bij het maken ervan. Het veiligheidsplan bestaat uit concrete afspraken: wie doet wat, wanneer en in welke situatie?

Aantal zittingen

Het is onmogelijk om te zeggen hoe lang een SofS-traject zal duren. Dat is van veel verschillende factoren afhankelijk: ontkent dader of kind de mishandeling, werken de ouders mee, is er veel onderlinge strijd tussen de ouders, is het netwerk gemakkelijk bij het traject te betrekken, zijn de ouders altijd beschikbaar (bijvoorbeeld bij detentie)?

Vorm

SofS is een benadering waarin de eigen kracht van ouders centraal staat. Uitgangspunt is dat alle gezinnen, ook wanneer sprake is van mishandeling beschikken over positieve eigenschappen en een sociaal netwerk, hoe beperkt ook. Samen met gezin en netwerk zoekt de behandelaar naar wat goed gaat in het gezin en hoe positieve elementen zij kunnen inzetten als praktische oplossingen in het voorkomen van kindermishandeling. De behandelmethode is opgebouwd uit acht fasen, die de behandelaar overigens niet altijd in een strikte volgorde moet afwerken (Sepers e.a., mrt. 2012). Fase 1: voorbereiding, fase 2: werkrelatie, fase 3: veiligheidskaart, fase 4: verhaal in woord en beeld, fase 5: voorlopige richtlijnen veiligheidsplan, fase 6: rollenspel ‘similar but different’, fase 7: definitieve veiligheidsplan en fase 8: afsluiting en follow-up.

Uitvoerenden

De benadering is onder andere geschikt voor uitvoering van medewerkers in de jeugdzorg, de jeugdbescherming en de ggz. SofS-medewerkers kunnen zijn ouderbegeleiders, SPV-ers, pedagogen, psychologen die getraind zijn in de SofS-methodiek. De SofS-medewerkers kunnen niet tegelijkertijd leiding geven aan het SoS-proces en behandelaar zijn van één van de gezinsleden. Dit zijn dus gescheiden rollen, omdat de SofS-medewerker verschillende perspectieven moet kunnen innemen: hij moet afwisselend naast de gezinsvoogd, de moeder of vader kunnen staan.

Voorbereiding

De SofS-medewerker heeft een speciale, op de methodiek toegesneden training gevolgd. Voordat hij of zij met de behandelmethode kan werken, is het nodig dat de ouders goed op de hoogte te brengen van wat zij kunnen verwachten en met deze aanpak akkoord gaan. Ook moeten ouders weten welke organisaties mee werken en zij moeten toestemming geven voor informatie uitwisseling.

Kosten

Training en supervisie van de uitvoerenden. Overige kosten voornamelijk cliënt gebonden.