Algemeen

Tics kunnen behandeld worden met gedragstherapie of medicijnen. Volgens Europese richtlijnen gaat de voorkeur uit naar gedragstherapie, omdat medicijnen vaker bijwerkingen geven (Muller-Vahl et al., 2022). Medicatie helpt meestal niet bij het verbeteren van de lange termijn vooruitzichten van een ticstoornis. Bij de meeste kinderen die medicijnen gebruiken, verdwijnen de tics slechts gedeeltelijk (Van de Griendt & Verdellen, 2013). Als er toch voor behandeling met medicijnen gekozen wordt, zijn aripiprazol en risperidon de middelen van eerste keus.

Effectiviteit

De werking van aripiprazol en risperidon bij tics is onderzocht in placebo-gecontroleerde studies waarbij al deze middelen effectiever zijn dan een placebo (Sallee et al., 2017; Scahill et al., 2003; Dion et al., 2002). Aripiprazol is het beste onderzocht en bleek het meest effectief (Sallee et al., 2017). Ook Europese artsen geven in een enquête aan dat aripiprazol hun voorkeur heeft (ref guidelines medicatie toevoegen).

De effectiviteit van andere medicijnen (haloperidol, pimozide) is vaak alleen onderzocht in kleine studies of in studies zonder controlegroep (Shapiro et al., 1978; Sallee et al., 1997). Wel is er een oudere placebo-gecontroleerde studie beschikbaar (Singer et al., 1989). De uitkomsten van deze studies zijn wisselend. Er zijn weinig directe vergelijkingen tussen verschillende medicijnen en bijna geen onderzoeken waarin gedragstherapie wordt vergeleken met medicatie (Roessner et al., 2011).

Veiligheid

Aripiprazol en risperidon worden meestal goed verdragen. De belangrijkste bijwerkingen zijn sufheid en gewichtstoename, vooral bij risperidon.

Bij langdurig gebruik van atypische antipsychotica zoals risperidon kan er sprake zijn van gewichtstoename of glucose-schommelingen. Goede monitoring hierop is belangrijk. Volgens de richtlijn van het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie wordt geadviseerd om metabole en endocriene bijwerkingen systematisch te volgen en het risico op QT-verlenging in te schatten (Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie, 2024). Voor meer informatie over bijwerkingen van antipsychotica, zie ook het Kinderformularium.

Gebruiksgemak

Aripiprazol en risperidon zijn zowel als tablet en als drank verkrijgbaar.

Overige farmacotherapeutische overwegingen

Start met een lage begindosering en verhoog dit langzaam, afhankelijk van het effect. Als een van de twee antipsychotica niet goed werkt of te veel bijwerkingen geeft, is het verstandig om over te stappen op het andere middel. Het heeft geen zin om twee antipsychotica tegelijk te gebruiken.

Het is goed om minstens één keer per jaar samen te kijken of de medicatie nog nodig is, of dat er misschien mogelijkheden zijn om deze voorzichtig af te bouwen.