Bij de behandeling van slaapproblemen is het van belang te zorgen voor een goede slaaphygiëne.

Slaaphygiëne

Een verkeerde slaaphygiëne (geen vaste bedtijden, overmatig gebruik van beeldschermen, etc.) kan op alle leeftijden voorkomen, maar vooral bij jongeren. Onder slaaphygiëne worden maatregelen verstaan die een goede nachtrust bevorderen, zoals een vaste slaapplaats, regelmatige bedtijden en een bedritueel. De principes van een goede slaaphygiëne zijn samengevat in Tabel 4.

Tabel 4: Principes van een goede slaaphygiëne (Meijer e.a., 2008; De Bruin, Van Kampen, e.a., 2014)

Vaste slaapplaats	Het kind moet een eigen bed hebben dat op een vaste plaats staat.
Vaste, regelmatige bedtijden	Dit is van groot belang om het natuurlijke slaap/waakritme op gang te helpen.
Tijdig bedtijd aankondigen	Bijvoorbeeld 10 tot 20 minuten van tevoren.
Optimaliseren van de slaapomstandigheden	Hierbij kan gedacht worden aan de temperatuur in de slaapkamer, voldoende verduistering en een rustige kamer helpen om externe verstoringen van de slaap te voorkomen.
Een bedritueel	Bedrituelen, zoals een verhaal voor het naar bed gaan, benadrukken het afsluiten van de dag en het begin van het slapen.
Vermijden van stimulerende activiteiten	Hierbij kan gedacht worden aan spelletjes, televisie of het drinken van cola.
Vermijden van een dutje in de drie uren voor het slapen gaan	Dit voorkomt dat de dagslaap een negatieve invloed uitoefent op de nachtslaap.

De keuze voor de behandeling is afhankelijk van de aard van het slaapprobleem en de leeftijd van het kind. Bij jonge kinderen moeten de ouders/verzorgers altijd ingeschakeld worden. Bij oudere kinderen kan zowel voor ouderbegeleiding als individuele behandeling van het kind gekozen worden. De meeste behandelmethoden van in- en doorslaapproblemen zijn een vorm van gedragstherapie, waarbij de patiënt begeleid wordt bij het aanleren van andere slaapgewoonten (Boer, 2014).

Niet-medicamenteuze therapie of adviezen

Bespreek met de ouders (en kinderen vanaf ongeveer 6 jaar) de principes en verwachtingen t.a.v. normale slaap en adviezen voor een goede nachtrust:

• Leg de principes van normale slaap uit.
• Leg uit dat het beter is om het kind elke dag (ook in het weekend) op dezelfde tijd naar bed te laten gaan en op te laten staan.
• Laat het kind ook in het weekeinde ’s ochtends een half uur buitenlicht krijgen.
• Laat het kind niet meer uren slapen dan nodig is.
• Rituelen voor het slapengaan (Zeitgebers) maken het inslapen makkelijker (lezen/voorlezen, glas warme melk drinken, in bad gaan etc.)
• Regelmaat in de dagindeling kan de werking van ‘Zeitgebers’ versterken.
• Bouw de dag af, 1 tot 2 uur voor het slapengaan geen inspannende activiteiten meer ondernemen.
• Laat het kind geen TV kijken in de slaapkamer.
• Geen smartphone, computerspellen of TV voor het slapen.
• Wanneer het kind wakker ligt kan het helpen om naar een andere ruimte te gaan en wat te gaan lezen of tv kijken tot de vermoeidheid terug komt.
• Wanneer de jeugdige alcohol gebruikt, maak duidelijk dat alcohol het doorslapen belemmert. Liever helemaal geen alcohol gebruiken.
• Koffie, thee, Coca Cola en energiedranken bemoeilijken het inslapen, en dienen ook vermeden te worden vanaf 6 uur voor het slapen gaan.
• Ook roken, vet eten, en veel eten in de avonduren kunnen het inslapen bemoeilijken.
• Wijs erop dat een gezonde slaapkamer erg belangrijk is; goed geventileerd, donker, niet te rumoerig en met een goed bed.
• Leg uit dat het steeds zien van de tijd op de wekker alleen maar onrust geeft, laat de wekker omdraaien.
• Leg het belang van voldoende (lichamelijke) inspanning uit.
• Langdurig gebruik van slaapmiddelen kan juist slapeloosheid veroorzaken.
• Bij kinderen met een ernstig verstoord dag-nacht ritme (bijv. die niet of nauwelijks in de ochtend naar buiten gaan overdag) is blootstelling aan licht rond 8.00 uur aan te bevelen.