Gender

Het beleid in de psychiatrie is vooralsnog grotendeels gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek dat is uitgevoerd bij volwassen mannen. De zorg lijkt dus ingericht op wat past bij deze mannen, terwijl de totale zorgkosten voor vrouwen hoger liggen. Vrouwen hebben vaker last van bijwerkingen van medicijnen en stoornissen manifesteren zich bij hen vaak anders dan bij mannen (Fauser, Lagro-Janssen, & Bos, 2013). Vrouwen zoeken ook vaker hulp dan mannen. Er is echter nog weinig kennis over de oorzaak en gevolgen van de gender- maar ook leeftijdsverschillen binnen diverse psychiatrische stoornissen. Meer onderzoek naar specifieke oorzaken en symptomen van psychische klachten en stoornissen is nodig om de (ggz)zorg beter op de vrouw af te stemmen.

In de kinder- en jeugdpsychiatrie zien we vooral jongens die in beeld komen vanwege ontwikkelings- en/of gedragsproblematiek. Rond de transitieleeftijd keert dit om en komen meisjes of vrouwen juist vaker in beeld met vooral stemmings- en angstproblematiek en eetstoornissen. Verschillen in hormonale en sociale veranderingen tussen meisjes en jongens in de adolescentie maken dat meisjes eerder depressieve klachten en eetstoornissen ontwikkelen als ze geconfronteerd worden met stressvolle levensgebeurtenissen. Jongens daarentegen lijken meer geneigd klachten op een zakelijke manier te presenteren en zijn gericht op oplossingen. Onderdiagnostiek van psychosociale klachten bij jongens lijkt hier op de loer te liggen (Lawick & Colijn, 2003).

Gendersensitief behandelen

Gendersensitieve behandeling is vooralsnog niet beschikbaar. Hiervoor dient eerst meer kennis te komen over genderspecifiek aspecten bij psychische problematiek. Door rekening te houden met de invloed van gender en sociale rollen op de beleving en expressie van klachten, kan een behandelaar tegemoetkomen aan eventuele specifieke behoeften (Verheij, 2005). De focus van de behandeling kan op deze manier verschillen voor jongens en meisjes. De oplossingsgerichtheid van jongens sluit wellicht beter aan bij een behandelaar met specifieke kennis, terwijl meisjes meer voor vertrouwdheid zullen kiezen. Ook blijkt voor meisjes met stemmingsstoornissen het herstel van sociale contacten belangrijker dan voor jongens (Mash & Barkley, 1998). Een ander voorbeeld van verschil in gender is dat het voor meisjes met ADHD van belang lijkt om te werken aan sociale acceptatie en omgaan met schaamte- en/of schuldgevoelens (Van den Ban & Buitelaar, 2002). Daarentegen gaat het bij jongens met ADHD vaak om het leren hanteren van agressie. Hoewel de precieze betekenis van genderverschillen onder meer beloop, comorbiditeit en prognose van psychische klachten niet goed duidelijk is, is het wel van belang om hier rekening mee te houden.

Culturele verschillen en zorgmijding

Onze huidige cultuur benadrukt sterk de cognitieve ontwikkeling bij jongeren, waardoor meer praktisch ingestelde jongeren minder aandacht krijgen.

Afhankelijk van de regio worden binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie vooral jongeren uit hoogopgeleide witte gezinnen gezien. Evenals in de medische zorg lijkt er sprake van een ondervertegenwoordiging van diverse groepen jongeren: waaronder laagopgeleide witte jongeren en jongeren met diverse etnische, religieuze en/of culturele achtergronden. Een belangrijke reden dat een deel van de jongeren niet voldoende zichtbaar is voor hulpverlening, is zorgmijding. Binnen verschillende doelgroepen rust er nog een stigma op het volgen van behandeling binnen de kinder- en jeugdpsychiatrie. Het is belangrijk dat behandelaren zich ervan bewust zijn dat dit mogelijk speelt bij de hierboven genoemde groepen jongeren.