Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie (CGT) gaat ervan uit dat stemmingsproblemen samenhangen met veel verschillende factoren: lichamelijke, sociale, cognitieve en omgevingsfactoren. De behandeling is dan ook breed van opzet en bevat verschillende onderdelen: informatie over depressie en het ontstaan van de klachten, registreren van de stemming en activiteiten, activering*, verbeteren van sociale vaardigheden, verbeteren van communicatievaardigheden, ontspanningsvaardigheden, veranderen van negatieve gedachten, probleemoplossende vaardigheden**, haalbare doelen stellen en het voorkomen van terugval.

* Activering
De stemming, ook een sombere of prikkelbare stemming, wordt beïnvloed door de activiteiten die ondernomen worden. Als gevolg van een depressie kan iemand erg passief worden. De jongere kan als het ware gaan zitten wachten totdat hij/zij weer zin krijgt in iets. Een eerste stap naar verandering is weer actiever worden en daarmee de stemming proberen te beïnvloeden. Door activiteiten te kiezen en uit te voeren en bij te houden of de stemming iets verbetert of verslechtert kan de jongere onderzoeken hoe hij de stemming kan beïnvloeden. Activiteiten waarin iemand goed is en sociale activiteiten hebben vaak een positieve invloed op de stemming.

** Probleem oplossen
Omdat de jongeren opgroeien en veel veranderingen doormaken, kunnen ze ook veel moeilijkheden en problemen tegenkomen. Als ze niet goed in staat zijn om hulp te vragen of om problemen aan te pakken, dan kan een probleem als onoplosbaar ervaren worden en depressieve gevoelens versterken. Het oplossen en aanpakken van problemen is een vaardigheid die aangeleerd en geoefend kan worden.

Interpersoonlijke psychotherapie

Interpersoonlijke psychotherapie (IPT, Mufson e.a., 1993; Mufson & Fairbanks, 1996; Mufson e.a., 2004) is oorspronkelijk ontwikkeld voor volwassenen, maar inmiddels ook aangepast voor adolescenten (12-18).
Bij IPT wordt ervan uitgegaan dat veranderingen in belangrijke relaties een depressie kunnen veroorzaken of er het gevolg van zijn. Binnen IPT worden problemen herleid tot de volgende vier probleemgebieden:

• Rouw en verlies door overlijden
• Rolverandering: verandering in het leven zoals overgang van de basisschool naar de middelbare school; puberteit, verhuizing, of scheiding van de ouders etc.
• Interpersoonlijke conflicten: met ouders, leerkrachten, leeftijdsgenoten, et cetera
• Interpersoonlijke tekorten: problemen met sociale en emotionele vaardigheden

De therapie is geprotocolleerd en omvat 12 individuele sessies waarbij gebruik gemaakt wordt van counseling technieken maar ook oefeningen zoals rollenspel. De ouders worden via aparte oudersessie betrokken bij de therapie. Bij IPT wordt door de therapeut en de cliënt onderzocht welke veranderingen in belangrijke relaties een rol hebben gespeeld in het ontstaan van de depressieve klachten. Er wordt samen met de adolescent een keuze gemaakt voor een van de vier probleemgebieden en dat wordt de focus van behandeling. De veronderstelling is dat als er verbetering optreedt binnen een probleemgebied er ook spontaan verbetering op andere gebieden plaats zal vinden.

In de therapie leren adolescenten effectieve strategieën te hanteren om beter te communiceren. Ook leren ze om hun gevoelens uit te drukken en interpersoonlijke problemen aan te pakken waardoor de depressieve stemming vermindert. Ook wordt aandacht besteed aan de manier waarop eventueel nieuwe depressieve episoden herkend kunnen worden en wat voor actie de jongere dan moet ondernemen.

E-health

Er zijn verschillende online behandelingen ontwikkeld voor de behandeling van depressie bij kinderen. Deze behandelingen kunnen volledig online worden aangeboden, maar er bestaan ook varianten waarbij online interventies worden gecombineerd met reguliere gesprekken in persoon (ook wel ‘blended e-health’ genoemd). Nederland kent ook enkele vroege (anonieme) interventies om een depressie te voorkomen.

Grip op je Dip

De online behandelmethode ‘Grip op je Dip’ helpt jongeren (16-25 jaar) om sombere gevoelens, onverwerkt verdriet en depressiviteit te verminderen. Deze behandelmethode is ook preventief in te zetten. Lees verder bij NJi

PratenOnline

De website Pratenonline.nl biedt oplossingsgerichte therapie (inidividuele chatsessies met een jeugdhulpverlener) aan jongeren met matige tot ernstige angst- en/of depressieklachten (12-23 jaar). Lees verder bij NJi

Doepressie

‘Doepressie’ leert kinderen en jongeren om depressieve gevoelens onder controle te krijgen. Het is een blended online programma, zodat jongeren onderdelen van de behandeling ook thuis op de computer doen. Doepressie online is door Accare, De Bascule en De Jutters/Youz ontwikkeld in samenwerking met Triversum, Karakter, Yulius en Curium, en Yvonne Stikkelbroek.

Sparx

Het computerspel Sparx leert jongeren met negatieve gedachten omgaan, problemen oplossen en toekomstgericht werken. Het spel is ontwikkeld in Nieuw-Zeeland en nog niet beschikbaar. Er wordt naar financiering gezocht om het spel vrij te geven.

Lichttherapie

Bij een seizoensgebonden stemmingsstoornis bij jongeren kan lichttherapie ingezet worden middels een speciale lichttherapie lamp of bril. Hoewel hiervoor wel enige evidentie is (Swedo et al., 1997), is er weinig en geen recente literatuur beschikbaar. Maar lichttherapie is relatief eenvoudig en kortdurend in te zetten, in verreweg de meeste gevallen zonder enige nadelen.

Lopende onderzoeken

E-TRAIN: Arkin onderzoekt de nieuwe emotieregulatietraining E-TRAIN, als aanvulling op hun reguliere CGT-behandeling. In het voorjaar van 2021 start een gerandomiseerde, gecontroleerde trial die de effectiviteit van E-TRAIN als aanvulling op reguliere CGT-behandeling onderzoekt.

STAY-FINE-app: Via een chatgroep op vaste tijdstippen, onder begeleiding van een ervaringsdeskundige, kunnen de jongeren ook steun bij elkaar zoeken en tips en advies met elkaar uitwisselen.

Boost My Mood app: Jongeren kunnen met de app zelf aan de slag om hun stemming te verbeteren en problemen met stress, slapen en piekeren te verminderen. In de app staan oefeningen, tips en verhalen van andere jongeren die jongeren kunnen helpen om zich beter te voelen.