Op donderdag 17 mei organiseerde de Academische Werkplaats Kajak het congres ‘Psychiatrie en LVB: werken aan Samenspel’. De laatste jaren is er steeds meer aandacht voor jongeren en jongvolwassenen met een licht verstandelijke beperking (LVB) en een psychische stoornis. Zo verscheen in 2016 het ‘Handboek Psychiatrie en lichte verstandelijke beperking’. Jeugd-ggz, scholen, de zorg voor mensen met licht verstandelijke beperkingen (VB-zorg) en wijkteams werken sinds de transitie meer en meer samen, maar er moet nog veel gebeuren.

Tijdens het congres kwamen wetenschap en praktijk, behandelaar en patiënt, jeugd-ggz en VB-zorg samen. In lezingen en workshops gingen de deelnemers onder andere dieper in op een aantal capita selecta uit het Handboek Psychiatrie en lichte verstandelijke beperking, zoals diagnostiek, psychologische en farmacologische behandeling bij mensen met een LVB.

Dagvoorzitter prof dr. Xavier Moonen ging in op de diverse verschijningsvormen en typologieën van licht verstandelijke beperkingen (LVB). Vervolgens heeft hij de grootste problemen die gepaard gaan met LVB besproken. Daarbij werd ingegaan op typische en atypische gedragingen die soms ten onrechte wel en soms ten onrechte niet geassocieerd worden met psychische problemen. De combinatie LVB en psychische problematiek brengt dus het risico op zowel overschatting als onderschatting van de psychische problematiek met zich mee. Tot slot werd gepleit voor goede diagnostiek en aangepaste behandeling.

Prof. Angela Hassiotis heeft benadrukt dat het belangrijk is om het verschil te zien tussen ‘challenging behaviour’, psychische stoornissen en een LVB, maar ook dat het vaak samengaat. Ongeveer 30-40% van de kinderen met een (L)VB heeft psychiatrische problematiek en 1 op de 7 kinderen met een psychiatrische stoornis heeft een VB (IQ 70 of lager). Ze benadrukte dat we onderzoek nodig hebben dat inventariseert wat het de samenleving kost als mensen met een verstandelijke beperking en psychiatrische problemen niet (voldoende) herkend, begeleid en behandeld worden.

Psychiater Jeanet Nieuwenhuis pleitte ervoor om de diagnostiek van psychiatrische problematiek bij mensen met een LVB te benaderen vanuit de hele levensloop. Het start met een goede ontwikkelingsanamnese (wees daarbij bedacht op trauma’s) en goed kijken naar de context. Psychiatrische problematiek moet bekeken worden vanuit drie invalshoeken – ‘3D’: Neurologie, genetische afwijkingen en overvraging.

De laatste plenaire spreker, dr. Jannelien Wieland, gaf aan dat ggz en VG-zorg veel van elkaar kunnen leren! In de behandeling van psychiatrische problemen bij mensen met een LVB adviseert ze om gebruik te maken van bestaande kwaliteitsstandaarden, maar deze wel aan te passen en te personaliseren en dus te komen tot ‘geprotocolleerd maatwerk’ of ‘gepersonaliseerde zorg’. Om goed te handelen, is het belangrijk dat begeleiders geschoold worden over LVB/zwakbegaafdheid en psychiatrische problematiek. De begeleiding en psychiatrische behandeling moeten meer geïntegreerd worden. Samenwerking tussen de GGZ en VB-zorg is hiervoor heel belangrijk.
dr. Jannelien Wieland

Meer informatie over praktijkstandaarden voor aanpassing diagnostiek en behandeling bij mensen met een LVB

In de middag vonden vier workshopsrondes plaats, waarin totaal 11 workshops zijn gegeven. Onderstaande geeft een indruk van deze workshops.

ADHD komt beduidend vaker voor bij jeugdigen met dan bij jeugdigen zonder een LVB. Neuropsychologische testdiagnostiek mag niet voor classificatie gebruikt worden, maar heeft wel waarde voor het opstellen van een sterkte/zwakte-analyse. In deze workshop is besproken hoe de diagnostiek (klinisch en neuropsychologisch) en de behandeling van ADHD bij jeugdigen met een LVB eruit kan zien.
Sammy Roording, workshop ADHD

Kennis over chromosomale of genetische afwijkingen met een verhoogde kans op ziekten en andere problemen is waardevol om bijvoorbeeld pathologie te begrijpen. Zo geven defecten in het 22q11DS-gen niet alleen een grote kans op psychosen in het leven, maar ook op allerlei andere stoornissen, zoals angststoornissen. Mensen met dit gen zijn psychisch kwetsbaar.
prof. dr. Thérèse van Amelsvoort, workshop genetica

Mensen met een LVB hebben een verhoogd risico op het ontwikkelen van PTSS vergeleken met mensen zonder een LVB. Aanbevolen meetinstrumenten om dit te diagnosticeren zijn: DITS-LVB en ADIS-C-LVB. EMDR lijkt ook bij mensen met een LVB en PTSS een veelbelovende behandelvorm.
dr. Liesbeth Mevissen, workshop PTSS: diagnostiek en behandeling met EMDR

Bij diagnostiek van psychische stoornissen bij LVB is een multidisciplinaire aanpak nog meer van belang dan in de normaalbegaafde populatie. Na een theoretische inleiding is aan de hand van casuïstiek op interactieve wijze besproken hoe de onderzoeker kan komen tot een psychiatrische diagnose bij de LVB-doelgroep met een vaak atypische presentatie.dr. Pieter Troost en Anne van der Waa, workshop diagnostiek psychische stoornissen: status mentalis

Op basis van de visie “beter worden doe je thuis”, is Karakter de afgelopen jaren opnamevervangend en opnamevoorkomend gaan werken middels Intensive Home Treatment (IHT). Als opname toch nodig is, kan onder andere de crisisafdeling volgens het HIC model (High & Intensive Care) ingezet worden. In deze workshop is deze nieuwe vorm van behandeling afgezet tegen hoe het vroeger was.
Inge van der Heijden, workshop Opnamevervangende behandeling bij LVB: IHT en HIC

Aan de hand van drie casussen zijn de valkuilen en stelregels van behandeling met medicatie bij LVB uitgelicht. Onder andere risperidon, methylfenidaat en clozapine zijn besproken.
Bram Hochstenbach en Marije Schuur, workshop Farmacotherapie

In de DSM-IV definitie van LVB wordt veel waarde gehecht aan (traditionele) IQ-tests die met name crystallized intelligence meten. In de nieuwe WISC-V en in andere neuropsychologische testen ligt veel meer nadruk op het adaptief leervermogen, wat mogelijk meer recht doet aan het inschatten van iemand zijn mogelijkheden. In deze workshop zijn deze nieuwe visies (adaptieve vaardigheden en fluid intelligence) met de aanwezigen besproken.
dr. Albert Ponsioen, workshop Van IQ naar adaptatie

Hoe gaan wij als opvoeders en professionals om met het onlinegedrag van jeugdigen met een LVB en psychische problematiek? Hoe kun je deze jongeren beschermen, maar ook opvoeden? Dit stond centraal in deze workshop. Aan de hand van casuïstiek en dilemma’s is kritisch gediscussieerd over het (toekomstige) beroepsmatig handelen op dit gebied. Belangrijk advies is: wees als begeleider geïnteresseerd in het gebruik van social media van de jongere.
Rogier de Groot, workshop social media

Gehechtheidsstoornissen ontstaan vroeg in de ontwikkeling door ernstige verwaarlozing, deprivatie en/of onmogelijkheid om een gehechtheidsrelatie met een volwassene aan te gaan. Dit heeft ernstige, ingrijpende gevolgen voor de sociale, cognitieve en emotionele ontwikkeling van het kind. Kinderen met een (L)VB hebben een verhoogd risico op de ontwikkeling van gehechtheidsstoornissen en gehechtheidsproblematiek. Het 3-fasenmodel voor het diagnostisch traject van de mogelijke classificatie van gehechtheidgerelateerde stoornissen is met de deelnemers besproken.
dr. Hans Giltaij, workshop Gehechtheidgerelateerde stoornissen.

Psychische klachten, verslavingsproblematiek en een LVB gaan geregeld en in wisselende combinaties samen. Co-morbiditeit verergert de klachten en problemen voor de persoon in kwestie, maar maakt het ook de zorgprofessionals lastig. Hoe cliënten met co-morbide complexe problematiek begeleid en behandeld kunnen worden is in deze workshop gesproken.dr.
Neomi van Duijvenbode, workshop Triple problematiek (psychische klachten, verslaving en een LVB)

In deze workshop werden algemene benaderingen van farmacotherapeutische en gedragsmatige interventies bij verstandelijke beperkingen besproken. In interactie met het publiek, hebben we ons gericht op vermeende verschillen tussen behandeling in het Verenigd Koninkrijk en in Nederland, door casussen en voorbeelden van het gezondheidszorgstelsel, huisvesting, scholing en beroepsregelingen te bespreken.
dr. Rory Sheehan, workshop Behandeling bij LVB in Engeland

Meer informatie

Website van de Academische Werkplaats Kajak

Website van het Kenniscentrum LVB