Jongeren van NJR en een ouder namens Balans blikken terug op het Jaarcongres kinder- en jeugdpsychiatrie op 9 maart 2023. Wat is hen bijgebleven? Wat willen ze nog graag vertellen? Hun ervaringsverhalen, tips en terugblik lees je in deze interviews.

Ervaringsverhaal van Anouk: wie wil er luisteren?

In de eerste klas van de middelbare school kreeg ik een mentor. Zij zei dat we altijd bij haar terecht konden als we ergens mee zaten. Dit was de eerste keer dat iemand zoiets tegen mij zei en ik vond het heel eng, maar besloot bij haar mijn verhaal te doen over dat ik niet lekker in mijn vel zat. Ik heb wat gesprekken gehad met een schoolmaatschappelijk werker, mijn mentor was altijd op de hoogte en zo was er zicht op mij. Thuis wilde ik er niet over praten. Wat moest ik precies vertellen? Ik begreep zelf niet eens waarom ik me zo voelde. En thuis werd er nooit over dat soort dingen gepraat. Toen het heel slecht ging en mijn gezondheid in gevaar kwam, heeft de afdelingsleider mijn ouders ingelicht. Ze waren erg verbaasd omdat het altijd leek alsof het goed ging. Zij namen mij mee naar de huisarts, die mij weer heeft doorverwezen naar een psycholoog.

Eerst was ik natuurlijk boos op mijn afdelingsleider. Maar zij heeft er wel voor gezorgd dat ik professionele hulp kreeg. De rol van scholen en docenten is zo onwijs groot en belangrijk. Het was voor mij makkelijker om te praten met docenten dan met mijn ouders, juist ook omdat het soms botste tussen ons. Eén docent kan al het verschil maken, door gewoon eens te vragen hoe het nu echt gaat. Na inmiddels dertien jaar kan ik me dat moment nog goed herinneren, hoe bevrijdend het voelde om het te mogen vertellen. Dat iemand wilde luisteren.

Anouk, ervaringsdeskundige bij NJR Hoofdzaken

Ervaringsverhaal van ouders van Balans

Streef naar écht inclusief onderwijs

Echt inclusief onderwijs creëert een positieve leeromgeving die de neurodiversiteit van álle kinderen respecteert. Waar kennis is van de variatie in specifieke cognitieve stijlen van denken en ‘zijn’. We weten dat het camoufleren, verbergen en compenseren van bijvoorbeeld kenmerken van hoogbegaafdheid, autisme, ADHD en andere mentale problemen heel veel innerlijke stress veroorzaakt.

Afwijzing

Deze kinderen camoufleren echter met een reden, namelijk de botsing van hun binnenwereld, hun eigenlijke gedachten en gedrag met de harde buitenwereld en de afwijzing die daar vaak op volgt. Die buitenwereld die zegt: “Wij willen jou alleen als je deze kenmerken die zo specifiek bij jou horen eerst verandert, onze hulp aanvaardt”, of zelfs: “Dit probleem is te complex voor ons, het kind kan hier niet terecht, kost teveel geld, hier hebben we de middelen niet voor.”

Kinderen en ouders wenden zich voor hulp tot de zorg- en/of onderwijsprofessionals en de hulp of afwijzing die daarop volgt, zijn soms pijnlijker dan de gebeurtenissen die tot deze hulpvraag geleid hebben en kan grote schade aanrichten.

Taak voor de school

Bij het bijdragen aan het welbevinden van kinderen en jongeren is juist voor de school zo’n belangrijk taak weggelegd, omdat de basis voor een goed leven en sociaal-emotioneel gehecht zijn in de schooljaren gevormd wordt. Nu voor het kind zorgen, betekent zorg dragen voor de volwassene die het kind later zal zijn. Vaak wanneer een kind vastloopt op school is de eerste ingreep ondersteunende gesprekken door het zorgteam met het kind en de ouders om vervolgens de problemen in kaart te brengen en te remediëren.

Loslaten van ‘hoe het zou moeten’

Kinderen voelen het wanneer wij vinden dat zij niet aan onze verwachtingen voldoen. Ze niet zijn wie ze moeten zijn, of waar ze in hun ontwikkeling zouden moeten zijn. Misschien kunnen we ons beeld van hoe het kind zou moeten zijn, loslaten. Kinderen zijn niet stuk, we hoeven ze niet te repareren. Laten we erop vertrouwen dat wanneer het onderwijs, het aanbod aansluit op de specifieke cognitieve denkstijl van het kind er vanzelf ruimte voor groei ontstaat. Veel hulpmiddelen oefenen onnodig druk uit op het kind. En het kind denk al snel: ‘Ik loop achter, er is iets mis met mij.’

Autonomie vergroten

We moeten kinderen op gepaste wijze (de wijze die past bij het kind!) nieuwsgierig maken, samenwerken, ondersteunen. Als we accepteren dat er geen specifieke tijdlijn is waarin het kind een nieuwe vaardigheid moet leren, dan is het moment dat het kind zich die nieuwe vaardigheid eigen maakt echt de prestatie en het succes van het kind zelf, wat zijn autonomie vergroot.

Bij crisis: eerst de-escalatie

Wanneer er een crisissituatie is ontstaan, heeft het kind allereerst baat bij rust en de-escalatie. Weet het kind zichzelf te reguleren en hoe kan het kind dit leren? Even geen eisen. Pas dan wanneer er rust is, kun je herkennen waar de interesses, sterke kanten en talenten van het kind liggen. Als deze onbekend zijn, laten we het kind kennismaken met allerlei interessegebieden. En dan, pas wanneer er echt sprake is van vertrouwen en echte veiligheid (geen loze term), dan pas gaan we de uitdagingen identificeren. Geen gedragsproblemen identificeren, maar vaardigheden die missen. Het kind centraal zetten en niet zijn gedrag. Probeer verschillende dingen, wat werkt specifiek voor dit kind?

Op zelfontdekkingsreis

Maak het kind ‘wetenschapper over zichzelf’. Zelfonderzoek is veel werk en nooit af, want elk brein is uniek. Dit is een waardevolle vaardigheid waar iemand zijn hele leven gebruik van kan maken. Ook hier is geen tijdlijn, het kind bepaalt het tempo. Een mooie uitspraak is: het tegenovergestelde van stress en angst is niet kalmte, maar vertrouwen. Vertrouwen in je omgeving, de mensen om je heen, in je eigen lichaam of wat je lichaam je vertelt.

Echt luisteren

Het is een vaardigheid om gevoelens van dreigend ongeluk en verraad af te weren en erop te vertrouwen dat alles echt in orde zal komen. Het tegenovergestelde van stress is niet kalmte, kalmte is het gevolg van vertrouwen. Laten we echt luisteren en  kinderen serieus nemen wanneer zij ons iets verbaal of non-verbaal proberen te vertellen en er met elkaar voor zorgen dat kinderen en jongeren met vertrouwen in zichzelf en de wereld om hen heen kunnen opgroeien.

Annemieke, aanwezig op het congres vanuit oudervereniging Balans

Ook interessant

Meer nieuwsberichten van het Kenniscentrum