Dit proefschrift beschrijft het ontwerp en onderzoek van een gestructureerde wijze van adviseren in de jeugd-ggz. Deze methode, het zogenaamde Adviesgesprek in Dialoog (AiD), is gerandomiseerd gecontroleerd onderzocht ten opzichte van de gebruikelijke manier waarop adviesgesprekken plaatsvinden.

Deze adviseringsmethode structureert de voorbereiding, de uitvoering en verslaglegging van het adviesgesprek. De methode kent een vaststaand stramien en wordt gekenmerkt door de toepassing van dialoog als communicatiestijl en visualisatie volgens het Dialoogmodel.

Het onderzoek had als doel een wetenschappelijk onderbouwde, effectieve en doelmatige adviseringsprocedure te ontwikkelen voor de jeugd-geestelijke gezondheidszorg (jeugd-ggz). Bij aanvang van dit onderzoek bestond de indruk dat de toenemende wetenschappelijke inzichten met betrekking tot een optimale vormgeving van de adviesfase in de jeugd-ggz nog niet tot een voor het werkveld toegankelijke gestandaardiseerde wijze van advisering heeft geleid. De wijze waarop adviesgesprekken in de Nederlandse jeugd-ggz doorgaans plaats vinden is onderzocht door middel van een landelijke enquête onder jeugd-ggz-instellingen. Ook de belangstelling voor een gestandaardiseerde adviseringsprocedure in dit werkveld is hiermee gepolst. Op grond van de enquêtegegevens, literatuuronderzoek en een Delphi-onderzoek onder experts en direct betrokkenen is het gestructureerd adviesgesprek ontwikkeld en vervolgens in een gerandomiseerd gecontroleerd klinisch onderzoek getoetst. Ook kwalitatieve aspecten zijn onderzocht en beschreven.Tevens zijn de gebruikte instrumenten vertaald naar het Nederlands en voor deze toepassing gevalideerd.

De bevindingen waren samengevat de volgende:

Het literatuuronderzoek naar advisering in de gezondheidszorg en de landelijke enquête naar de advisering in de Nederlandse jeugd-ggz bleken respectievelijk een goede basis te bieden en meer dan voldoende rechtvaardiging te vormen voor het voorgenomen onderzoek naar de ontwikkeling van een gestructureerd adviesgesprek.

Door middel van het Delphi-onderzoek onder experts en direct betrokkenen kwam de te onderzoeken methode Adviesgesprek in dialoog tot stand. Het gerandomiseerd gecontroleerd klinisch onderzoek liet zien dat het Adviesgesprek in dialoog met name een gunstig effect had op de beslissingsambivalentie van de ouders en de acceptatie van het (behandelings)advies vergeleken met ‘care as usual’. Aan de hand van het toegepaste conceptueel kader is geopperd hoe de diverse elementen van deze op de ouders afgestemde handelswijze waarschijnlijk inspelen op de factoren die volgens onderzoekers bevorderlijk zijn voor een aantal korte termijn effecten van communicatie. Deze factoren worden geassocieerd met een verbeterde gezondheid op langere termijn.

De behandelaren van de interventiegroep oordeelden positief over de procedure, het adviesgesprekformulier en in het bijzonder over de visualisatiemethode. Dat laatste gold ook voor de betrokken ouders. Zij ervoeren baat van deze werkwijze bij het begrijpen van de informatie, het deelnemen aan het gesprek en het nemen van beslissingen over het advies. Ook waardeerden zij het vooraf toesturen van de ‘agenda’ als voorbereiding op het adviesgesprek. De behandelaren van de

interventiegroep gaven meer de voorkeur aan gezamenlijke besluitvorming dan de behandelaren van de controlegroep, mogelijk ten gevolge van de training in de methode. Deze voorkeur kwam overeen met wat de meeste ouders van de interventiegroep aangaven (en wat uit het literatuuronderzoek naar voren kwam). De methode bleek goed toe te passen en de behandelaren gaven aan het gebruik voort te zetten na afronding van het onderzoek. Dit betrof in het bijzonder de visualisatie en de dialogische informatie-uitwisseling. Hoewel voorbereidingstijd dient te worden ingecalculeerd, zou het gebruikte formulier bij de indicatiestelling vooraf en verslaglegging nadien juist tijdswinst kunnen betekenen. De systematische, transparante, toetsbare samenvatting van de diagnostische gegevens, de indicatiestelling, het advies en het besluitvormingsproces, inclusief de reactie van de ouders zou een kwaliteitslag kunnen betekenen.

De reikwijdte en beperkingen van het onderzoek zijn vervolgens beschreven. Bepleit is het Adviesgesprek in dialoog bij andere leeftijdscategorieën en sectoren van de gezondheidszorg nader te onderzoeken en te gaan gebruiken. Geconcludeerd is dat de methode Adviesgesprek in dialoog geschikt is voor informatie-uitwisseling en besluitvorming bij het – naar behoefte – adviseren van ouders in de jeugd-ggz. Aanbevolen is om de methode als standaard voor de jeugd-ggz in te voeren en de disciplines die betrokken zijn bij advisering in de jeugd-ggz op te leiden en/of bij te scholen. Verwacht is dat implementatie goed is te realiseren met name als de methode onderdeel wordt van het primair proces.

De uitkomsten van dit onderzoek pleiten voor invoering van de methode als standaard voor de jeugd-ggz. Ondanks het feit dat het gebruik van het AiD nog niet in andere werkvelden dan de jeugd-ggz is onderzocht wordt het aannemelijk geacht dat de methode als effectieve wijze van communicatie en advisering ook goed is toe te passen in de overige jeugdhulpverlening en ook in andere sectoren van de gezondheidszorg.