Is het mogelijk een bipolaire stoornis bij volwassenen in een vroeg stadium te onderkennen, zodat deze bij hun kinderen voorkomen of beïnvloed kan worden?

De bipolaire stoornis is een stemmingsstoornis die wordt gekenmerkt door het optreden van perioden met een verhoogde stemming en overactiviteit (de lichte hypomanische episoden of de meer ernstige manische episoden) afgewisseld met perioden met een verlaagde stemming en verminderde activiteit (meer of minder ernstige depressieve episoden). Soms lopen manische en depressieve verschijnselen door elkaar heen (gemengde episode). De stemmingsepisoden kunnen enkele weken tot vele maanden duren en worden veelal afgewisseld met kortere of langere perioden waarin de betrokkene min of meer normaal functioneert. De episoden zelf zijn vaak zo ernstig dat dit gevolgen heeft voor het dagelijks functioneren thuis en op het werk.

De bipolaire stoornis komt voor bij zo’n 2% van de algemene bevolking en begint meestal tussen het 15e en 25e levensjaar. Over de oorzaak is nog weinig bekend. Wel is duidelijk dat het gaat om een samenspel van genetische kwetsbaarheid, factoren in de ontwikkeling van het individu en psychosociale factoren die een episode kunnen uitlokken. Bij de behandeling is medicatie naast psycho-educatie essentieel. De bipolaire stoornis is overigens niet in alle gevallen te behandelen; een deel van de patiënten reageert slechts gedeeltelijk of zelfs helemaal niet. Een adequate behandeling vermindert bij het merendeel van de patiënten echter veelal wel het aantal en de duur van de episoden, met als gevolg dat hun functioneren verbetert.

Een groot probleem is dat de diagnose bipolaire stoornis vaak 5 tot 10 jaar na het ontstaan van de eerste stemmingsepisode wordt gesteld, met als gevolg dat de adequate behandeling wordt uitgesteld of dat er inadequaat wordt behandeld. Het is dan ook van groot belang om mensen die een hoog risico lopen om een bipolaire stoornis te ontwikkelen zo snel mogelijk op te sporen. Vragen die hier hierbij spelen zijn: Wat zijn vroege symptomen (ofwel prodromale verschijnselen) van de stoornis? Op welke wijze ontwikkelen die vroege symptomen zich tot een bipolaire stoornis? Wat zijn beschermende factoren en wat zijn risicofactoren?

Om antwoord te vinden op deze en andere vragen zijn we in 1997 begonnen met een studie onder 140 kinderen, op dat moment in de leeftijd van 12 tot 20 jaar, van 86 ouders met een bipolaire stoornis: het KBO (Kinderen van Bipolaire Ouders) project. We hebben deze kinderen en hun ouders op drie tijdstippen uitgebreid geïnterviewd, vragenlijsten bij hen afgenomen en bloedwaardes bepaald: bij de start in 1997, na één jaar (tweede meting) en na vijf jaar (derde meting).