De neuropsychologie van verslavingsproblematiek bij mensen met een lichte verstandelijke beperking is het onderwerp van dit proefschrift.

De aandacht voor alcoholgebruik en alcoholproblematiek bij mensen met een lichte verstandelijke beperking (LVB) is in de afgelopen jaren sterk toegenomen. Zij ervaren over het algemeen meer en ernstigere negatieve gevolgen van alcoholgebruik dan mensen zonder een LVB en vormen een risicogroep voor het ontwikkelen van alcoholproblematiek. Desondanks is de (fundamentele) kennis over deze problematiek bij mensen met een LVB beperkt en ontbreekt het grotendeels aan valide screening- en diagnostische instrumenten en effectieve behandelinterventies. In 2011 is daarom een onderzoeksproject gestart naar de neuropsychologie van alcoholproblematiek bij mensen met een LVB. Dit onderzoek richtte zich op het in kaart brengen van verstoringen in de hersenen bij problematische drinkers met een LVB. Dit zou niet alleen bijdragen aan de theorievorming over het ontstaan en voortbestaan van alcoholproblematiek, maar ook aan de ontwikkeling van nieuwe mogelijkheden voor het screenen, diagnosticeren en behandelen van alcoholproblematiek bij deze doelgroep.

Het onderzoek toonde aan dat alcoholproblematiek gepaard gaat met enkele veranderingen in het belonings- en informatieverwerkingssysteem van de hersenen. Zo waren problematische drinkers (meer dan lichte drinkers) geneigd om korte verhaaltjes te associëren met alcoholgebruik. Bij problematische drinkers zonder een LVB werd bovendien een verlaagd performaal IQ gevonden, wat mogelijk kan wijzen op beperkingen in de verwerkingssnelheid, het probleemoplossend vermogen en flexibiliteit. In strijd met eerder onderzoek op dit gebied, werden er daarentegen geen verstoringen gevonden bij problematische drinkers op het gebied van aandachtselectie, automatische actietendensen en executieve functies.

Op grond van de resultaten van dit onderzoek wordt het gebruik van indirecte maten gebaseerd op reactietijd voor klinische doeleinden afgeraden. Ook zogenaamde cognitieve bias modificatie trainingen – waarin cliënten worden getraind in het vermijden van alcohol-gerelateerde cues – worden afgeraden. Het verdient de aanbeveling om in een vroeg stadium van de behandeling neuropsychologisch onderzoek uit te voeren naar het executief en cognitief functioneren van de cliënt en het verdere behandeltraject hierop aan te laten sluiten. De resultaten uit dit onderzoek onderstrepen het belang dat behandelinterventies moeten worden aangepast aan de specifieke kenmerken en behoeften van mensen met een LVB. Verslavingsproblematiek bij mensen met een LVB vereist een gespecialiseerde aanpak door een multidisciplinair team met kennis van beide problematieken. Een nauwe samenwerking tussen verslavingszorg en verstandelijk gehandicaptenzorg is daarom cruciaal.