De Ondersteuner Jeugd en Gezin (OJG) in Appingedam is verantwoordelijk voor een goede screening door middel van een vraagverhelderingsgesprek, kortdurende behandeling, begeleiding, zorgcoördinatie, psycho-educatie, consultatie en het vormen van een brugfunctie naar het Centrum Jeugd en Gezin (CJG) en de basisgezondheidszorg.

De OJG biedt kwalitatief goede, meest passende en toegankelijke jeugdhulp (jeugd-ggz, jeugd- en opvoedhulp en LVB-zorg) aan kinderen, jongeren en ouders. Dit vindt plaats dichtbij het kind en het gezin volgens het principe één gezin, één plan. De nadruk van de interventies ligt op triage/screening, psycho-educatie, consultatie huisarts, interventies bij psychosociale problematiek, opvoedkundige ondersteuning en kortdurende ggz-behandelingen. De OJG werkt bij zowel de huisarts als in het basisteam en valt onder de verantwoordelijkheid van het basisteam. Hiermee vormt de OJG de verbinding tussen het medische en sociaal domein, en levert zo een bijdrage aan een goede samenwerking tussen gemeente en huisarts op het gebied van jeugdhulp.

Wat waren de aanleiding en doelstelling?

In 2014 is het initiatief vanuit de huisartsen gestart. Er was vanuit de zorgverzekeraar een mogelijkheid om samen te werken met een POH-ggz. Er is gestart met een POH-volwassenen en een POH Jeugd en Gezin. Tegelijkertijd waren er goede ervaringen opgedaan met de inzet van een ondersteuner die zowel bij de huisarts werkt als bij het CJG/basisteam gemeente (Westerkwartier). Op basis van de positieve ervaringen en de behoefte van alle gemeenten om de samenwerking met de huisartsen te versterken, hebben de samenwerkende gemeenten in Groningen eind 2016 besloten om meerdere pilots te starten met een ondersteuner Jeugd en Gezin (OJG) bij de huisarts.

Wat zijn de resultaten tot nu toe?

Het kwalitatieve onderzoek en de evaluatiegesprekken laten zien dat de inzet van de OJG leidt tot een versterkte verbinding tussen huisarts en basisteams van gemeenten.

Waar is de OJG Appingedam trots op?

“We zijn trots op de zorg die dichtbij en laagdrempelig geleverd kan worden.”

Welke vraagstukken zijn bij deze variant van belang?

Heldere doelstellingen

Aanvankelijk is het initiatief vanuit het oogpunt van kwaliteit opgezet. De huisartsen wilden betere kwaliteit van zorg voor de jeugd. Doordat de partijen (o.a. gemeente, CJG en huisartsen) meer met elkaar praten en beter samenwerken, komt die verbetering er ook. “Het helpt dat we fysiek dichtbij elkaar zitten.”

Er zijn officiële bijeenkomsten waarin diverse disciplines kunnen overleggen. Het maakt dat men elkaar ook kan vinden buiten de vaste overleggen. Het is nu bijvoorbeeld inzichtelijk wie in een gezin betrokken is en wanneer. De verbinding van de huisartsen en het CJG was een expliciet doel binnen deze variant.

Inzicht in de context

Naast contact en aansluiten is het belangrijk om de context te begrijpen. Op microniveau speelt de context een belangrijke rol, bijvoorbeeld in crisissituaties. Het netwerk in kaart brengen is een essentieel onderdeel om ondersteuning vanuit de omgeving te kunnen realiseren. Daarnaast is er relatief veel sprake van LVB en benedengemiddelde intelligentieniveaus. Mensen worden soms overvraagd door de hulpverlening (bijvoorbeeld te grote doelen formuleren). Om mensen hier bewust van te maken, wordt tijdens klinische lessen kennis hierover gedeeld met het CJG en de huisartsen.

In Appingedam speelt daarnaast de aardbevingsproblematiek een rol in de context. De OJG heeft om die reden specifieke expertise ontwikkeld op het gebied van trauma en gezin.

Samenwerking

Het contact en de samenwerking tussen de verschillende partijen is een van de belangrijkste elementen die het succes bepalen. Een goede samenwerking tot stand brengen kost veel tijd, maar het is belangrijk om te investeren in het (warme) contact. Hiervoor dient men altijd aansluiting te zoeken; huisartsen zien bijvoorbeeld onder kantooruren patiënten en kunnen niet gemakkelijk naar bijeenkomsten op die tijden. Een oplossing zou kunnen zijn dat er een vertegenwoordiger (vanuit de huisartsen) wordt aangesteld die uren krijgt om zich te richten op de onderlinge samenwerking en uitwisseling met andere partijen. Deze persoon spreekt namens de collega’s en koppelt naar hen terug.

Regie en verantwoordelijkheid

Als de aanmelding via de huisarts komt, dan is vanuit de OJG-functie de huisarts eindverantwoordelijke. Bij een aanmelding vanuit het CJG kan de OJG bij zowel de huisarts als de gedragswetenschapper van het CJG terecht. In de praktijk is het echter vaak de huisarts. Daarnaast is er nog een mogelijkheid voor consultatie vanuit de psychiater en de kaderhuisarts ggz. Als gezinnen rechtstreeks bij de OJG komen, dan wordt de huisarts altijd geïnformeerd. Deze manier werkt goed en voor iedereen is duidelijk wat de werkwijze is.

Functieprofiel

Bij de start van de pilot is een functieprofiel opgesteld voor de OJG. Deze functioneert op hbo+/wo-niveau en staat geregistreerd in het kwaliteitsregister jeugd of BIG. Daarnaast dient de OJG breed te kunnen kijken vanuit een integrale, domeinoverstijgende visie. De belangrijkste taken van de OJG staan hierboven omschreven onder ‘omschrijving aanbod’. Voor het volledige functieprofiel zie de Eindrapportage Pilots Ondersteuning Jeugd en Gezin (Stevenson, 2019).

Financiering en juridische kaders

Via de Regionale Inkooporganisatie Groninger Gemeenten (RIGG) is een pilot OJG opgestart waar een aantal gemeenten aan hebben meegedaan. De OJG is in dienst van de gemeente en wordt door de gemeente gefinancierd. De pilot is in oktober 2017 opgestart en afgerond in de zomer 2018; de OJG-functie bleef daarna bestaan. In Appingedam is er een OJG en een POH Jeugd en Gezin (die in feite hetzelfde werk doet als de OJG). De POH Jeugd en Gezin is vanuit een instelling voor jeugd-ggz gedetacheerd bij het CJG en bij de huisartsen. De POH Jeugd en Gezin wordt deels gefinancierd door de verzekeraar en deels door de gemeente.

Met de inzet van de OJG wordt veel in de eerste lijn opgelost in Appingedam, meer dan regionaal wordt gezien. Dat heeft mogelijk te maken met de ervaring van de OJG in Appingedam. Financieel gezien levert het dus ook veel op (minder doorverwijzingen).

Dossiervorming en logistiek

Niet alle OJG’s gebruiken het HIS (huisartseninformatiesysteem); zij hebben hun eigen systeem (iSamenleving). De huisarts krijgt toestemming in overleg met de patiënt voor inzage in dat dossier via dat systeem. De onderlinge communicatie is nog een punt van aandacht, omdat er geen consensus over is. Vooralsnog is het in Appingedam op bovenstaande wijze ingericht.

Er zijn in principe voldoende werkkamers beschikbaar voor de OJG’s. Echter, als er geen ruimte vrij is op een drukke dag, dan wordt hier flexibel mee omgegaan door bijvoorbeeld op school of thuis bij de gezinnen af te spreken. Het is geen knelpunt in de praktijk.

Bekijk uitleg bij alle vraagstukken die komen kijken bij jeugd-ggz ondersteuning in het voorveld