Samenwerking waarin basiszorg wordt aangevuld vanuit specialistische jeugdhulp ten behoeve van kinderen en hun gezinnen, die draait om meedenken, meegaan, maatwerk, vraaggericht, out of the box, en doen wat nodig is. Dat is de kern van Extr@Utrecht, buurtgerichte specialistische jeugdhulp.

Sinds september 2017 loopt in de Utrechtse wijken Zuilen en Leidsche Rijn, en sinds oktober 2018 in Vleuten en De Meern een pilot waarbij specialistische jeugdhulp georganiseerd is in integrale teams onder de naam Extr@Utrecht.

De Extr@teams bestaan uit specialisten die werkzaam zijn bij ggz- en jeugdhulpaanbieders, aanbieders voor kinderen met een beperking of vrijgevestigd zijn. Het zijn orthopedagogen, (GZ-)psychologen, psychotherapeuten, kinder- en jeugdpsychiaters, vaktherapeuten en systeemtherapeuten. Zij bieden kinderen, jongeren en hun ouders hulp die aanvullend is op de basiszorg van buurtteams, huisartsen, jeugdartsen en andere medisch specialisten. Het kan gaan om psychosociale of psychiatrische problematiek of systeemproblematiek. De professionals in de teams kunnen ook geconsulteerd worden door de basiszorg. Momenteel wordt ook uitgeprobeerd hoe het werkt als buurtteamleden, POH-jeugd of Extr@teamleden in de huisartsenpraktijken aansluiten om de consultfunctie in te vullen.

De buurtteams en huisartsen bieden basiszorg. Een huisarts kan schakelen/samenwerken met het buurtteam als de vraag daar passend is en kan ook samenwerken met professionals uit het Extr@team. Wanneer het buurtteam meer specialistische expertise wenst in aanvulling op de begeleiding die het biedt, wordt het Extr@team ingeschakeld. Het Extr@team heeft veel specialismen in huis en deze manier van werken is nog in opbouw. Daarbij worden ervaringen opgedaan om te leren hoe dit in de toekomst het best te organiseren (wat wijkgericht kan en wat stedelijk moet). Het streven is altijd om een cliënt niet door te sturen naar waar de expertise zit maar om de expertise binnen te halen (bijvoorbeeld tijdelijk in te huren) voor de cliënt.

Er is binnen de pilot veel ruimte om te doen wat nodig is. Het team werkt niet met modules en therapiegroepen maar vraaggericht en op maat.  De specialistische teams bieden zelf hulp maar zijn ook als team in de buurt beschikbaar voor laagdrempelig consult en meedenken over casuïstiek in gesprekken. Daardoor is het niet altijd nodig om daadwerkelijk door te verwijzen naar aanvullende zorg maar kan er op maat worden gekeken wat er nodig is. Er zijn geen restricties t.a.v. het aantal gesprekken of de periode van de geboden hulp. Het buurtteam en Extr@Utrecht werken ook in de gezinnen samen en blijven kritisch op wie welke rol vervult. Zo kan er worden gekeken welke rol de aanvullende zorg vervult. Dat kan bijvoorbeeld een coachende rol zijn voor de basiszorg. Er wordt ook naar tussenoplossingen gezocht wanneer ouders bijvoorbeeld aangeven specialistische zorg te willen voor hun kind terwijl de vraag goed kan worden beantwoord vanuit basiszorg. Dan kan het Extr@Utrecht teamlid voorstellen het buurtteam in te schakelen maar wel zelf vinger aan de pols te houden vanuit de specialistische blik. Dat kan voor ouders een uitkomst zijn.

Wat waren de aanleiding en doelstelling?

Het buurtgericht organiseren van specialistische jeugdhulp is een volgende stap in de transformatie van de zorg voor jeugd. Buurtteams Jeugd en Gezin (Lokalis), huis- en jeugdartsen, specialistische jeugdhulpaanbieders en de gemeente Utrecht werken intensief samen om deze ontwikkeling vorm te geven. De jeugdhulpaanbieders, gemeente en samenwerkingspartners evalueren de ervaringen die zij hiermee opdoen. Deze ervaringen worden gebruikt als input voor hoe de specialistische jeugdhulp in de toekomst wordt georganiseerd binnen de hele gemeente Utrecht.

Wat zijn de resultaten tot nu toe?

Er is met de Extr@teams meer zicht op welke hulpvragen er per wijk zijn en wat dit vraagt van de expertises die in de wijk beschikbaar moeten zijn. Die hulpvragen zijn onderling verschillend. Doordat je de wijk leert kennen begrijp je beter waarom er op de ene plek meer vraag is dan op de andere. Bijvoorbeeld doordat er veel jonge gezinnen met kinderen wonen maar ook door de nabijheid van een ziekenhuis met een moeder-kind-poli die regelmatig doorverwijst naar het Extr@team.

Waar is Extr@Utrecht trots op?

“We hebben een heel goed team gevormd, met allerlei disciplines erin. Met dit team kunnen we zo’n beetje elke hulpvraag aan. Daardoor kunnen we echt goede zorg bieden.”

“We wisselen heel veel uit tussen die verschillende expertises waardoor je als professionals veel meer leert.”

Welke vraagstukken zijn bij deze variant van belang?

Heldere doelstellingen

De pilot is door de gemeente Utrecht opgezet vanuit het streven om de basiszorg goed te ondersteunen. De aanvullende zorg werkt echt als team met de basiszorg samen in plaats van na elkaar. De preventie moest goed worden ingericht. Door zorg integraal te organiseren moest het doorverwijzen van verschillende instellingen naar elkaar worden voorkomen. Verblijf moet worden voorkomen en aan gezinnen wordt maatwerk geboden.

Er is vanaf het begin duidelijk gecommuniceerd dat het een pilot betrof om uit te vinden wat goed werkt. Gaandeweg is de pilot verlengd en uitgebreid.

Vanaf het begin heeft de gemeente de pilot samen met professionals vormgegeven en met aanvullende zorg-partijen, basiszorg-partijen en partijen uit de sociale basis (zoals buurtteams, huisartsen en jeugdartsen, SAVE, en onderwijs). Hierdoor worden de doelstellingen ook ervaren als ‘van het veld’.

Inzicht in de context

Iedere wijk heeft z’n eigen problematiek en het is ook zo dat in iedere wijk huisartsen en buurtteams weer anders werken. Daar worden de Extr@Utrecht teams dan ook op aangepast. De teams zijn qua expertise en grootte samengesteld op basis van de vragen die spelen in de buurt en op basis van het aantal inwoners/jeugdigen in de buurten.

Samenwerking

Goede samenwerking tussen de verschillende betrokken partijen is een van de belangrijkste succesfactoren van Extr@Utrecht. Het besef dat dit belangrijk is, is ook de reden dat Extr@Utrecht teams bij de buurtteams in hetzelfde gebouw zitten. Die nabijheid wordt van beide kanten erg gewaardeerd. Doordat je elkaar leert kennen, ook bij de gezamenlijke lunch, groeit het vertrouwen in elkaars manier van werken en in de samenwerking loont dit ook. De consultfunctie die de Extr@Utrecht teamleden voor de basiszorg vervullen, draagt ook bij aan hechtere samenwerking.

De Extr@Utrecht teams zijn zo opgezet dat het onderlinge contact binnen het team wordt bevorderd, bijvoorbeeld door in kantoortuinen te werken in plaats van in afgezonderde ruimtes.

Het is belangrijk om in de gaten te houden dat er ruimte blijft voor investeren in persoonlijke contacten als het drukker wordt.

Regie en verantwoordelijkheid

Ieder lid van een Extr@Utrecht team is in dienst bij een instelling of vrijgevestigd. Alle jeugdprofessionals zijn SKJ- of BIG-geregistreerd. Er is een klachtenregeling.

De teamleden hebben ieder hun eigen verantwoordelijkheid. Bij twijfel kan je altijd collega’s consulteren maar het is aan jou om dat te organiseren. Bij een aantal mensen die wat minder expertise hebben is er werkbegeleiding georganiseerd.

Wanneer een cliënt wordt doorverwezen naar een externe partij wordt niet altijd gedacht aan een terugkoppeling van die partij over tot welk traject wordt besloten. Daar moet je dan achteraan. Dit is echter niet vaak aan de orde omdat er niet vaak volledig wordt doorverwezen; meestal blijft het Extr@team nog op een of andere manier betrokken of komt weer in beeld wanneer een cliënt bijvoorbeeld na opname weer naar huis gaat.

Functieprofiel

Er is een breed functieprofiel opgesteld bij de start van de pilot – passend bij de buurt. Gaandeweg is deze aangepast wanneer er specifieke expertise nodig was.

Belangrijke elementen in het profiel zijn: integraal werken, pionieren, visie op vernieuwing van zorg en een vraaggerichte houding.

Er werd bij het werven onder andere nadrukkelijk aandacht besteed aan de visie achter de pilot. Het was belangrijk dat je je daarin kon vinden.

Financiering en juridische kaders

De pilot Extr@Utrecht is geen rechtspersoon maar is een samenwerkingsverband. De leden van het Extr@team blijven in dienst van hun oorspronkelijke instellingen. De instellingen worden gefinancierd vanuit de gemeente Utrecht. Vrijgevestigden worden rechtstreeks gecontracteerd. Er is een kwartiermaker vanuit de gemeente die de pilot leidt en aanspreekpunt is voor de teamleden. De gemeente gebruikt de uitkomsten van de pilot voor de vormgeving van de aanvullende zorg vanaf 2020. Daartoe is in mei 2019 een dialooggerichte aanbesteding opgezet.

Dossiervorming en logistiek

Er wordt gewerkt met Jouw Omgeving. Het dossier is van de cliënt. Hij/zij bepaalt wie er inzage in heeft, en op welk deel. Alles wat je als hulpverlener opschrijft komt in dat dossier terecht. Dit is positief en soms ook best ingewikkeld want dat vraagt scherpheid van de hulpverlener op wat hij/zij opschrijft.

De Extr@teams zijn gehuisvest in locaties waar ook het buurtteam of CJG gehuisvest is. Dit bevordert de samenwerking. Alleen het team van Vleuten heeft nog geen ruimte; zij werken vooralsnog vanuit Leidsche Rijn.

Wat vinden ouders en jongeren belangrijk?

Cliënten vinden het prettig dat zij in de buurt terecht kunnen voor hulp. De flexibiliteit wordt gewaardeerd, bijvoorbeeld als het gaat over waar de afspraak plaatsvindt; thuis, op school of op kantoor. Het is ook fijn dat er geen diagnose nodig is om de juiste hulp te krijgen. Breed kijken en niet in hokjes denken wordt gewaardeerd.

Het werken met het open dossier (Jouw Omgeving) verhoogt het vertrouwen.

Uit de eerste responses op de Ervaringswijzer (instrument om de kwaliteit van de dienstverlening te volgen) blijkt onder andere dat cliënten zich serieus genomen voelen en ervaren dat zij passende hulp krijgen.

Bekijk uitleg bij alle vraagstukken die komen kijken bij jeugd-ggz ondersteuning in het voorveld