Op basis van een literatuurstudie onderscheiden Wallace en Rogers (2010) vier basiskenmerken waaraan vroege psychosociale interventies moeten voldoen.

Momenteel wordt veel gebruik gemaakt van ouder-kindbehandelingen die gericht zijn op gedragsverandering en verandering van belevingsaspecten van ouder en/of kind, en van behandelingen die gericht zijn op het bevorderen van de sensitiviteit en het mentaliserend vermogen van ouders. Hierbij is vooral een focus op verbeteren van de kwaliteit van de ouder-kind interactie. Onderzoek laat zien dat het gebruik van videofeedback hierbij op korte termijn effectief is, vooral als het doel van de interventie is om de sensitiviteit van de ouders te verbeteren.

Onderstaande is een weergave van veel gebruikte behandelingsmethodes bij het jonge kind. Dit overzicht is niet volledig en uitputtend, maar moet beschouwd worden als de huidige stand van zaken betreft de meest gangbare behandelingsmethodes voor het jonge kind en het gezin, die zo goed mogelijk evidence-based zijn of gebaseerd zijn op practice-based evidence.

Er bestaan enkele richtlijnen waarin adviezen worden gegeven voor behandeling van specifieke problematiek bij heel jonge kinderen. Zo is er de multidisciplinaire richtlijn voor de preventie, signalering, diagnostiek en behandeling van excessief huilen bij baby’s, richtlijn voeding en eetgedrag, en de richtlijn Problematische gehechtheid.

Overzicht van veel gebruikte interventies

Overzicht praktijkstandaarden

Individuele psychotherapie (altijd naast/in combinatie met ouderbegeleiding)

Individuele psychotherapie kan toegepast worden bij kinderen vanaf ongeveer 3-4 jaar, wanneer er een reden is om ook individueel met het kind te werken, hoewel de ouder soms wel uitgenodigd kan worden om bij sommige sessies aanwezig te zijn. Individuele kind therapie gebeurt altijd naast/in combinatie met ouderbegeleiding.

De ouder-kindinteractie/-relatie

Uit onderzoek blijkt dat behandelingen voor het verbeteren van gehechtheid, via het vergroten van de sensitiviteit en responsiviteit van de ouder, effectief zijn bij hoog-risico groepen. Deze effectiviteit is niet gebleken uit onderzoek naar universele preventie in de algemene bevolking (Gezondheidsraad, 2018). Het verbeteren van de ouder-kindrelatie en -interactie maakt wel onderdeel uit van de meeste behandelingen in de ggz bij jonge kinderen. Hierbij valt te denken aan Parent-Child Interaction Therapy (PCIT; oudertraining van opvoedingsvaardigheden middels directe coaching met “oortje”), Dimence Ouder Kind Interventie (DOK!), Basic Trust, Video-Home Training / Video-Interactie Begeleiding (VHT/VIB; training van sensitiviteit middels video feedback). Voorbeelden van interventies die ook inzetten op het verbeteren van opvoedingsvaardigheden voor specifieke gedragsproblemen zijn: Incredible Years (oudergroep), Theraplay (ouder-kindrelatie versterken middels spel), en Video Interaction to Promote Positive Parenting and Sensitive Discipline (VIPP-SD; training van sensitiviteit middels video feedback). Daarnaast zijn er verschillende interventies die ook beogen contact- en ontwikkelingsproblemen te verminderen: Pivotal Response Treatment (PRT) en Floorplay. Tot slot zijn er ook nog andere interventies zoals de Modified Interaction Guidance (MIG; gericht op ouders die ernstig verstoord oudergedrag vertonen naar hun kind). De PCIT, Incredible Years, en Triple P-Positive Parenting Program zijn de meest onderzochte interventies gericht op het verbeteren van de kwaliteit van de ouder-kindinteractie (Comer e.a., 2013).

De ouder en verwachtingen/ideeën van de ouder als ingang voor behandeling

In dit geval is (psychodynamische) psychotherapie meestal eerste keuze van behandeling. Child Parent Psychotherapy (CPP; Lieberman, Van Horn, & Ghosh Ippen, 2005) en Infant Parent Psychotherapy (IPP; Lieberman, Silverman, & Pawl, 2000) zijn psychotherapeutische interventies die vooral gericht zijn op het exploreren van representaties van ouders. Watch, Wait, Wonder (Cohen e.a., 1999) is een spelbehandeling gebaseerd op psychodynamische principes (Keren e.a., 2018). MBT-parenting (MBT-P) is een behandeling die zich richt op jonge ouders met borderline problematiek. De behandeling heeft als doel een gezonde ouder-kind relatie te bevorderen.

E-health

Onderzoek wijst erop dat op zichzelf staande zelfhulp- (waaronder online) behandelingen iets minder effectief zijn dan behandelingen met individuele (face-to-face) ondersteuning (Bennet ea, 2019). Vaak wordt daarom een combinatie gebruikt van online en individuele behandelmodules (blended care). Online-behandelingen voor jonge kinderen zijn vooral gericht op de ouders en bevatten altijd ook psycho-educatieve onderdelen. Met name helpt blended care ouders om hun eigen kennis en vaardigheden in de opvoeding en verzorging van hun kind te vergroten op een manier die nauw aansluit bij de eigen thuissituatie.

Online-behandelingen voor het jonge kind

Url & Uk in de wolken

De online-behandeling ‘Url & Uk in de wolken’ (Dimence Centrum Infant Mental Health) is ontwikkeld voor ouders met kinderen tussen 1 en 12 jaar (De Zeeuw e.a., 2013). ‘Url & Uk in de wolken’ helpt ouders om beter om te gaan met uitbarstingen van emoties van het kind en zichzelf, maar ouders leren met deze online-behandeling ook hoe deze te voorkomen. Door middel van tekst, cartoons en 3D filmpjes wordt inzicht gegeven in hoe het brein van kinderen werkt en groeit, en leren ouders de opvoeding hier beter op af te stemmen.

BEER (Blended E-health for children at Early Risk)

De BEER training is gericht op ouders van jonge kinderen tot 3 jaar met zorgen over de ontwikkeling op het gebied van aandacht, spel, contact en/of communicatie.

www.autismejongekind.nl

Spreekt voor zich

De website en methode ‘Spreekt voor zich‘ zijn bedoeld voor kinderen van vier tot acht jaar met selectief mutisme, hun ouders, leerkrachten en behandelaren. Aansprekend voor jonge kinderen op de site is ‘het Luiderslot’, een slimme serious game. De game is een onderdeel van een totaalpakket, een uitgewerkt cognitief-gedragstherapeutisch protocol voor de behandeling van jonge kinderen met selectief mutisme.

Meer over specifieke online behandelingen

Zintuiglijke prikkelwerkingsproblemen

Er is nog onvoldoende wetenschappelijk onderbouwde behandeling die specifiek gericht is op zintuiglijke verwerkingsstoornissen. In de praktijk staan psycho-educatie, ouderbegeleiding, en coaching (onder meer gericht op het ontwikkelen van een betere afstemming op de mogelijkheden en moeilijkheden van het kind) vaak centraal in de behandeling. Ouder Kind Interactie Bewegingsspel (OKI-B) en sensorische integratietherapie kunnen daarbij van toegevoegde waarde zijn. Voor de behandeling kan samengewerkt worden met een sensorische integratie-therapeut, kinderfysiotherapeut of ergotherapeut met specialisatie prikkelverwerking.

Autisme jonge kind