F-ACT Jeugd sluit aan op de maatschappelijke beweging richting verdere ambulantisering, waarbij hulpverleners in de wijk steeds belangrijker worden en de klinische zorg afneemt. Maar draagt F-ACT ook bij aan verbetering van het psychosociaal en maatschappelijk functioneren van kinderen en jongeren met ernstige psychische problematiek? Dat is de kern van het grootschalige F-ACT Jeugdonderzoek bij 16 F-ACT jeugdteams.

De vraag naar het F-ACT Jeugd-zorgmodel neemt toe: met 30 gecertificeerde teams en met meer dan 30 teams in ontwikkeling kent het aantal F-ACT Jeugdteams een grote opmars. F-ACT staat voor Flexible Assertive Community Treatment: klinische zorg op ambulante wijze. De jeugdvariant richt zich op kinderen en jongeren met (een vermoeden van) psychische problematiek en complexe problemen op meerdere levensgebieden (Hendriksen-Favier, 2013a). Naast psychische problematiek spelen bijvoorbeeld problemen binnen het gezin, verslaving, school- of werkproblemen of criminaliteit. Door deze ingewikkelde combinatie vinden deze jongeren doorgaans onvoldoende aansluiting bij de reguliere hulpverlening en vallen ze vaak tussen wal en schip (Storm, Frieswijk & Hendriksen-Favier, 2013).

Belangrijke schakel in de zorg

Door het proactief aanbieden van intensieve hulp aan de jongere en het gezin in de eigen omgeving, lijken F-ACT Jeugdteams een belangrijke schakel in de bestaande zorg. Een team van hulpverleners biedt zowel behandeling als praktische ondersteuning op meerdere gebieden. Zo kan het zijn dat er binnen één gezin verschillende teamleden langskomen voor hulp bij financiën, verslaving, school of werk, wonen en opvoedondersteuning.

Ontwikkeling staat centraal

Een belangrijke pijler waar F-ACT zich op richt, en het onderzoek dus ook, is herstel. In de kinder- en jeugdpsychiatrie vertaalt dit zich naar het op gang brengen van een (dreigende) stagnerende ontwikkeling. De leden van het F-ACT Jeugdteam stimuleren kinderen en jongeren in hun ontwikkeling op het gebied van persoonlijke identiteit, sociale contacten, school of werk en vrije tijd. Daarbij staat het benutten en versterken van de eigen kracht en de mogelijkheden voor ontwikkeling centraal, in plaats van de ziekteverschijnselen (Hendriksen-Favier, 2013a).

Eerder onderzoek is veelbelovend maar kleinschalig

Binnen de zorg voor jeugd is er op dit moment weinig zicht op het verloop van de effecten van de F-ACT-methodiek. Hoewel uit de praktijk positieve geluiden klinken en het Nederlands onderzoek naar F-ACT bij jeugd veelbelovend lijkt, zijn deze onderzoeken kleinschalig (Hendriksen-Favier, 2013b; Roosenschoon & Schell, 2013; Storm, Frieswijk & Hendriksen-Favier, 2013; Van Houtem-Solberg, Chatrou, Werrij & van Amelsvoort, 2015).

De kracht van F-ACT bij jeugd

Om meer zicht te krijgen op F-ACT bij jeugd, is GGZ Oost Brabant in samenwerking met het Trimbos-instituut, Universiteit Utrecht en zeven ggz-instellingen (Accare, GGZ Noord-Holland-Noord, Idris, Kenter Jeugdhulp, Lucertis, Mondriaan) een grootschalig wetenschappelijk onderzoek gestart in september 2015. De onderzoekers bestuderen verandering in het psychisch en maatschappelijk functioneren gedurende de F-ACT-zorg en kijken of deze verandering samenhangt met de modelgetrouwheid van de teams. Dit laat de facetten van de F-ACT-methodiek zien die belangrijk zijn voor positieve uitkomsten, maar ook noodzakelijke aanvullingen voor doorontwikkeling van het model. De resultaten geven duidelijkheid over het model, wat waardevol is voor gemeenten, financiers en de organisaties en teamleden zelf.

Onderzoek bij 200 jongeren

De projectgroep volgt 200 jongeren gedurende anderhalf jaar. Deze zijn allemaal in behandeling van één van de 16 deelnemende F-ACT-Jeugdteams. In anderhalf jaar nemen de onderzoekers halfjaarlijks een set vragenlijsten af bij de jongere, ouder(s) en hulpverlener (in totaal 4 metingen). Zo monitoren zij de F-ACT-zorg die de jongeren ontvangen met vragenlijsten die zoveel mogelijk aansluiten bij de doelen van F-ACT. Als jongeren tussentijds F-ACT-zorg verlaten, dan kunnen zij blijven deelnemen aan het onderzoek. Om vast te stellen hoe modelgetrouw de teams werken, voeren de onderzoekers bij elk team één audit van het CCAF uit gedurende de onderzoeksperiode.

Meer informatie

Vanuit het Landelijk Platform Flexible ACT Jeugd is een projectgroep ingesteld die directe sturing en uitvoering geeft aan het onderzoek. Deze bestaat uit Prof. Dr. Hans Kroon (Trimbos-instituut, Tilburg University), Dr. Daan Creemers (GGZ Oost Brabant), Dr. Nynke Frieswijk (Accare) en Marieke Broersen als promovendus (GGZ Oost Brabant).

Referenties

Hendriksen-Favier, A. (2013a). Modelbeschrijving FACT-Jeugd: herziene versie. Utrecht: Trimbos-instituut.

Hendriksen-Favier, A. I. (2013b). FACT-Jeugd West-Friesland. Evaluatie van cliëntkenmerken, aanbod, werkwijze en tevredenheid. Utrecht: Trimbos-instituut.

Houtem-Solberg, D.M.W.R., van, Chatrou, E.W.C.H., Werrij, M.Q., & Amelsvoort, T.A.M.J., van. (2015). Jeugd-F-ACT: problematiek van een bijzondere populatie in kaart gebracht. Tijdschrift voor Psychiatrie, 12, 892 – 896.

Roosenschoon, B., & Schell, P. (2013). Zorg voor jongeren in de grote stad; evaluatie van ACT-Jeugd Rotterdam. Tijdschrift voor Rehabilitatie & Herstel, 1, 4-16.

Storm, A., Frieswijk, N., & Hendriksen-Favier, A. (2013). FACT als organisatiemodel voor langdurig zorgafhankelijke kinderen en jongeren. Kind en Adolescent Praktijk, 12, 52-61.