Je bent niet alleen!

Het is belangrijk dat jongeren weten dat ze niet de enige zijn die weleens aan de dood of zelfdoding denken. Jongeren met suïcidale gedachten staan er niet alleen voor. Maak dat ook als professional duidelijk in het contact dat je met hen hebt.

“Als je nog niet in de wereld van de ggz zit, weet je niet dat heel veel mensen hiermee struggelen. Je denkt: niemand heeft hier last van. Je moet weten dat je hulp mag vragen.”

Hulp zoeken is oké, je valt niemand lastig

Druk jongeren op het hart dat het goed is dat ze hulp en informatie zoeken. Hulp zoeken voor psychische problemen is niet iets waarvoor je je hoeft te schamen. Je kunt er niks aan doen, het is niet jouw schuld.

En, minstens zo belangrijk: jongeren hoeven niet bang te zijn dat ze hulpverleners of naasten lastigvallen met hun problemen. Jongeren geven aan dat ze dat gevoel snel hebben, terwijl dat niet nodig is.

Op basis van de gesprekken met ervaringsdeskundigen werkt het Kenniscentrum aan concrete tips voor jongeren, over hoe zij zelf het gesprek over suïcide kunnen openen. Als je nu hulp nodig hebt, bekijk dan alvast wat 113 Zelfmoordpreventie voor je kan betekenen.

“Als je pijn in je been hebt ga je naar de huisarts, als je last hebt van je hart ook. Het is dus gewoon om hulp te zoeken.”

Hier kun je terecht en dit kun je verwachten

“De ggz is een doolhof,” zei een van de jongeren die het Kenniscentrum sprak. Als je de voor veel jongeren moeilijke stap naar hulp gezet hebt, is lang niet altijd direct duidelijk waar je terecht kan.

Help jongeren dus op weg. En licht ze in, over wat er gebeurt als je een hulpverleningstraject start.

Laagdrempelige online hulplijnen:
Praten over suïcide bij 113
Direct hulp op Brainwiki.nl
Jongeren Hulp Online

“Wat gebeurt er bij een psycholoog als je je aanmeldt? Wat kun je verwachten in het proces? Schets ook een realistisch beeld van wachtlijsten. Wat kan een tussenstap zijn, als je moet wachten?”

Maak je eigen survivalgids

Een praktische tip voor jongeren: maak voor jezelf een lijst met dingen die je helpen wanneer je je slecht voelt.

“Maak een lijst met dingen die je kunt doen als afleiding. Een survivalgids. Een lijst met series die jij leuk vindt en die niet je niet triggeren. Creatief bezig zijn. Sporten, tekenen, muziek luisteren. Als je dat van tevoren bedenkt dan heb je alvast wat ideeën. Want op het moment zelf is het moeilijk die te bedenken.”

Als ik zeg dat ik suïcidale gedachten heb, word ik dan opgenomen?

“Als ik durf te vertellen dat ik suïcidale gedachtes heb, wat gebeurt er dan met mij? Word ik dan meteen opgenomen?”
Dit kan een reële angst zijn voor jongeren. Laat hen weten dat een hulpverlener samen met hen zal kijken wat de goede stap is. In de meeste gevallen is dat niet een opname. Vaak kan een gesprek of een andere vorm van hulpverlening al goed helpen.

“Zijn mijn problemen wel erg genoeg? Ik heb geen suïcidepoging gedaan. Mag ik wel hulp zoeken?”
Gedachten aan de dood zijn altijd een reden om hulp te zoeken. Het is belangrijk dat jongeren dat weten: de problemen die zij ervaren zijn serieus en moeten altijd serieus genomen worden.

“Ik durfde pas hulp te zoeken toen ik al met een been in het graf stond. Ik heb gemist dat ik ook eerder hulp kon krijgen. Dat ik niet eerst hoefde te schreeuwen. Deel verhalen over hoe je hulp kan krijgen, zonder dat je jezelf pijn doet. Op sociale media zien jongeren iemand die in het ziekenhuis is beland en opgenomen, en dan denken ze: dat moet ik ook doen. Je moet juist laten zien dat je ook eerder hulp kan krijgen.”

Wat kan ik doen als ik niet serieus word genomen?

Benadruk bij jongeren dat professionals hun probleem of hulpvraag altijd serieus moet nemen. En vertel waar ze terecht kunnen als ze het idee hebben dat dat niet het geval is. Jongeren hebben altijd het recht om over te stappen naar een andere hulpverlener als het niet klikt.

“Zelf wist ik niet wat ik moest doen. Waar kon ik terecht?”

Stopt mijn huidige behandeling als ik zeg ik dat suïcidale gedachten heb?

Stopt de behandeling die je voor iets anders krijgt als je zegt dat je suïcidaal bent? Jongeren zijn daar soms bang voor. En in bepaalde gevallen gebeurt dat ook, omdat de behandeling niet meer goed of veilig uitgevoerd kan worden. De angst hiervoor kan een reden zijn om niet te zeggen dat je suïcidaal bent. Het is dus essentieel dat jongeren weten dat ze altijd het gesprek aan kunnen gaan. Ook over hun angst dat er iets stopt en over wat er wel mogelijk is.

“Ik ken iemand die in transitie (gender) was. En als iemand suïcidaal is, dan stopt die transitie soms. Zorgverleners moeten niet zo zwart-wit besluiten nemen. Het is goed om kritisch te kijken of het beter is om te stoppen, maar het had diegene juist geholpen als de transitie was doorgezet. Tijdens het transitieproces is het goed om te noemen dat je dit soort gevoelens kan krijgen. Dat helpt om het gesprek te openen.”

Beslis samen over ruimte en grenzen

Jongeren vinden het belangrijk dat professionals samen met hen beslissen wat wel en niet handig is om te doen. Welke triggers zijn er bijvoorbeeld, en wat is wijs om dan wel en niet te doen? Als een hulpverlener de regie overneemt, kan dat bij de jongere het gevoel oproepen dat de jongere het niet zelf kan. Daar kan je onzeker van worden, terwijl dat niet nodig is. Samen keuzes maken helpt daarbij.

Wat ook helpt is om uit te leggen waarom je de regie overneemt, als dit toch nodig is. Te veel eigen regie geven aan een jongere kan overigens ook. Bijvoorbeeld bij overprikkeling door autisme. Daar kan het juist andersom zijn: liever niet te veel regie bij de jongere laten. Het als professional deels overnemen kan dan juist ook helend zijn.

“Mijn behandelaar nam mij mee in zijn gedachten, we besloten samen wat goed is en wat niet goed is om te doen.”

Geef ook aandacht bij positief gedrag

Voorkom dat jongeren in een patroon terecht komen: als je ‘slecht’ of beschadigend gedrag vertoont krijg je (pas) aandacht of hulp. Jongeren benadrukken dat ook ‘goed gedrag’ aandacht moet krijgen. Als je bijvoorbeeld ziet dat een jongere zelf de regie neemt en positieve stappen zet, beloon dat dan.

Hoor de achterliggende wens of vraag van de jongere

Het kan zijn dat er achterliggende problemen spelen in de ouder-kind relatie. Of dat een jongere juist graag verder van zijn ouders af wil staan, in een proces naar meer zelfstandigheid. Dat kunnen redenen zijn van weerstand tegen het betrekken van ouders in de behandeling. Jongeren geven aan dat zorgverleners goed moeten luisteren naar die mogelijk achterliggende kwesties. En dat het goed is dit te vragen waar ouders niet bij zijn.

“Blijf in gesprek gaan met de jongere. Stel dat de ouders bij een gesprek worden gevraagd, vraag dan bijvoorbeeld: ‘Wat wil je niet bespreken als je ouders erbij zijn?'”

Maak samen een plan

Als hulpverleners ouders zonder overleg inlichten kunnen jongeren zich machteloos voelen. Betrek de jongere juist bij dit proces, zodat die de regie blijft voelen.

“Mijn behandelaar zei: ‘Hoe kunnen we dat het beste aan je ouders vertellen? Hoe zou jij dat willen? Wie vertelt het, doe je het zelf, doen we het samen?’ We maakten samen een stappenplan voor hoe we het gingen aanpakken. Ik stond daar nooit alleen in.”

Maak van ouders geen hulpverleners. Bespreek hun rol met zowel ouder als kind.
Ouders krijgen soms veel regie in een hulptraject, meer dan de jongere zelf. Soms neemt een ouder daardoor (gemerkt of ongemerkt) taken over van de hulpverleners. Deze zorgtaken kunnen een enorme druk leggen op ouders, die vaak toch al emotioneel zwaar belast zijn doordat hun kind suïcidale gedachten heeft. Ouders kunnen bovendien tegenover hun kind komen te staan als ze veel taken overnemen uit de zorg. Daarom is het goed om de rol van ouders te bespreken met ouders én jongeren zelf.

“Het is goed om je ervan bewust te zijn dat je als hulpverlener soms grote druk legt op ouders. Dat kan de band tussen jongere en ouder beschadigen. Het is echt heel zwaar voor ouders.”