FACT (Flexible Assertive Community Treatment) jeugdteams bieden praktische hulp en behandelingen aan jongeren met problemen op meerdere levensgebieden. In deze teams werken verschillende professionals samen op het gebied van jeugd-ggz, verslavingszorg en jeugdhulp. In het Drentse Hoogeveen en Assen is als nieuwe toevoeging ook een medewerker van de gemeente vast lid van de teams geworden. De eerste opbrengsten hiervan zijn veelbelovend. Zo kunnen de teams problemen die voor veel stress zorgen bij jongeren sneller aanpakken, zoals huisvesting, onderwijs of schuldhulpverlening. Daarnaast is de hoop dat dit een kostenbesparing zal opleveren voor de gemeentes.

Het Kenniscentrum sprak drie betrokkenen over deze pilot. Tjakien Fokkes is manager FACT Jeugd Drenthe & Groningen, Diane van der Koppel is GZ-psycholoog en manager behandelzaken FACT Jeugd en Jantina Harink is vanuit de gemeente Hoogeveen toegevoegd aan het plaatselijke team.

Bruggen bouwen tussen jeugdteam en gemeente

“Voor april 2020 zijn er gesprekken geweest met leden van de teams en de gemeentes om te bekijken hoe de (jeugd)zorg verbeterd kan worden. Hierdoor is het idee ontstaan om een medewerker van de gemeente te laten participeren in het FACT jeugdteam.”

–  Diane van der Koppel

Uit gesprekken in de aanloop naar deze pilot bleek dat de afstand tussen de teams en de gemeente groot is. Het is lastig om de juiste persoon binnen de gemeente te benaderen en kennis over de voorzieningen van de gemeente is onvoldoende bekend binnen de teams. In deze samenwerkingspilot voegden FACT Jeugd Drenthe en de Drentse Gemeentes daarom in het najaar van 2020 een gemeentemedewerker toe aan de teams in Hoogeveen en Assen. De Drentse teams bestonden al uit medewerkers van verschillende organisaties en disciplines op het gebied van jeugdhulp. De nieuw toegevoegde gemeentemedewerker denkt kritisch mee over de duur en de zwaarte van de geboden hulptrajecten, en fungeert daarnaast als bruggenbouwer tussen de teams en de gemeente.

Samen signaleren wat nodig is

“Concreet gezegd worden zaken als schuldsanering, huisvesting, huishoudelijke hulp of de voedselbank allemaal eerder geregeld en kan de daadwerkelijke behandeling effectiever worden ingezet.”

– Tjakien Fokkes

Het doel van de uitbreiding van het FACT jeugdteam? Sneller en effectiever aan het maatschappelijk herstel van gezinnen werken met elkaar. Gemiddeld hebben de trajecten nu een doorlooptijd van 2 jaar. Het idee is dat je eerder verschillende disciplines in het traject betrekt (en dus beter integraal samenwerkt), en daardoor eerder kan overschakelen op lichtere hulp en de behandeling binnen het FACT traject kan verkorten.

Neem bijvoorbeeld het gezin waarbij de moeder een ongeluk had gehad en daardoor het huishouden niet kon doen. Er was stress ontstaan doordat het gezin een bericht van de gemeente had ontvangen waarin stond dat zij gekort werd op de uren van de huishoudelijke ondersteuning. Tijdens een huisbezoek had de gemeentemedewerker van het FACT team juist gezien dat er een flinke achterstand was ontstaan: de woning moest hoognodig worden opgeruimd. Zo kon het team voorkomen dat het gezin werd gekort op de uren en gingen ze in gesprek om tijdelijk extra hulp vanuit de Wet maatschappelijke ondersteuning (WMO) in te zetten. Hierdoor ontstond er meer rust in het gezin, wat een positieve invloed had op de behandeling van de jongere.

Meer maatwerk mogelijk

“Voor de FACT jeugdteams gaat er een hele wereld open aan wat er allemaal mogelijk is binnen het gehele sociale domein.”

– Tjakien Fokkes

De kracht van FACT jeugdteams is dat de medewerkers goed zijn in contact maken. Zij komen binnen bij zorgmijdende gezinnen met complexe problematiek. Dankzij deze pilot kan de gemeente eerder meedenken over welke mogelijkheden zij verder kunnen bieden ter ondersteuning. Voor de teams is het bovendien leerzaam om te zien hoe en op welke gebieden je allemaal kunt samenwerken met de gemeente. De medewerker van de gemeente weet hier veel vanaf en hierdoor kan er effectiever zorg of regelingen worden ingezet vaak tegen minder kosten.

Als voorbeeld is er het verhaal van een meisje dat zich thuis verveelde. Door de coronacrisis had ze nauwelijks werk en was ze veel thuis. Voor dit meisje heeft de medewerker van de gemeente kunnen regelen dat ze stage kon lopen bij twee winkels. Hierdoor is ze geholpen aan een nuttige daginvulling en werkervaring, wat een positief effect op haar behandeling heeft gehad. Daarnaast wordt haar toekomstperspectief vergroot en zal de kans op een baan toenemen, zodat ze mogelijk in de toekomst geen beroep hoeft te doen op een bijstandsuitkering.

Het onderwijs weet de FACT jeugdteams ook steeds beter te vinden. Bijvoorbeeld door een hulpvraag vanuit het Kanstraject, een samenwerking tussen het Alfa-college en de gemeente Hoogeveen. Jongeren die veel afstand hebben tot school worden ondersteund en intensief begeleid om weer te starten met een opleiding. De begeleiders zien veel kwetsbaarheden bij deze jongeren, maar weten niet altijd hoe ze hierbij kunnen ondersteunen. Na een voorlichting gaat het FACT jeugdteam met hen in gesprek om zo te onderzoeken wat ze voor elkaar kunnen betekenen.

Moeilijk, maar niet onmogelijk

“Ik moet het vaak hebben van ‘wandelganggesprekken’ om signalen op te vangen van waar ik wat zou kunnen bijdragen. Dat is veel lastiger in coronatijd, dus dan is het goed dat er zoveel aandacht wordt besteed aan op de hoogte blijven van elkaars werkzaamheden.”

– Jantina Harink

Naar verwachting moeten de teams nog verschillende hindernissen nemen om deze pilot tot een succes maken. Teamleden noemen bijvoorbeeld communicatie en rolverdeling als uitdagingen. Soms begrijpen medewerkers uit verschillende disciplines elkaars taal niet goed. Denk aan een psycholoog die allerlei afkortingen (bijvoorbeeld voor psychische aandoeningen) die de gemeentemedewerker niet kent, en vice versa. Het is ook een uitdaging om helder te houden wat ieders rol is binnen het team, én om tegelijkertijd soms buiten je eigen rol om mee te denken en te handelen. Werken in coronatijd zorgt er nog extra voor dat de FACT jeugdteams tegen de stroom moeten oproeien, om elkaar goed te blijven bereiken bijvoorbeeld.

Ook buiten deze pilot om is het voor FACT jeugdteams altijd een uitdaging geweest om de juiste plek in de keten van zorg te vinden. Vanuit financieel oogpunt wordt zo’n team vaak pas als laatste redmiddel ingeschakeld. Terwijl als je lang wacht met inzetten van FACT, een gezin al veel andere weinig effectieve (en kostbare) hulp heeft gehad. Dat maakt de behandeling door het FACT jeugdteam ook weer ingewikkelder en zwaarder, en daarmee duurder. Eerder een keuze voor FACT jeugd maken kan dus financieel voordeel opleveren, maar ook voorkomen dat gezinnen hun motivatie verliezen doordat ze van de ene naar de andere hulpverlener worden doorverwezen.

Al met al: integraal samenwerken is een mooie ontwikkeling, maar het gaat niet altijd vanzelf. Wie doet wat en wanneer doe je wat? Daarnaast zijn er de belangen waar je rekening mee moet houden: samenwerkingsbelang versus het belang van de eigen organisatie. Beide moeten niet teveel onder druk komen te staan. Dat zijn de uitdagingen waar alle organisaties en disciplines in de FACT jeugdteams met elkaar voor staan. De pilot in Hoogeveen en Assen heeft een looptijd van twee jaar. Tussentijds en na afloop evalueren de betrokkenen met elkaar de inzet en opbrengsten. Daar voorzichtig op vooruitlopend: de eerste indruk is positief!