Samen met collega’s was stagiaire Anne Hooft van Huijsduijnen (25) namens het Kenniscentrum Kinder- en Jeugdpsychiatrie aanwezig bij een online oogstdialoog van het Regionaal Leernetwerk Jeugd van de Hogeschool Utrecht. Het thema was stigmatisering, iets waar psychisch kwetsbare kinderen en jongeren nog vaak negatieve gevolgen van ervaren. Tijdens de bijeenkomst wisselden jeugdprofessionals en studenten ervaringen, kennis en inzichten met elkaar uit. Anne blikt terug op een waardevolle en inspirerende ochtend.

Stigma in de jeugdhulp

Jongeren in de ggz geven regelmatig aan zich benaderd te voelen op basis van hun diagnose. Zij doen dan ook een oproep aan professionals om hen als mens te zien, en vragen hulpverleners om zichzelf ook vaker van hun kwetsbare kant te laten zien. Wanneer een jongere zich gestigmatiseerd voelt, kan dit namelijk leiden tot een negatieve spiraal en een belemmering zijn om hulp te vragen.

Samen in gesprek: de oogstdialoog

De ochtend (georganiseerd door het Regionaal Leernetwerk Jeugd Utrecht van de HU) begon met een presentatie van Kenniscentrumcollega’s Sara van der Weerd en Maartje van den Essenburg. Aan de hand van het huidige kennisdossier Destigmatisering lichtten zij de huidige situatie toe. Zo kwamen onder andere de gevolgen en impact van stigma in de jeugdhulpverlening voorbij, maar ook voorbeelden, tools, risico’s, en beschermende factoren. Ook werden tips voor hulpverleners van jongeren uiteengezet. Deze vind je terug in de bijsluiter ‘Stigmatiseren kun je afleren’.

Na de presentatie was het tijd voor jeugdprofessionals en studenten om met elkaar de dialoog aan te gaan. Het was bijzonder om te zien hoeveel herkenning men vond in elkaars ervaring en zienswijze, en hoeveel het hen bracht. Regelmatig vulde de digitale ruimte zich dan ook met uitspraken als: ‘O ja!’, ‘Daar had ik nog helemaal niet aan gedacht’, en ‘Hoe kunnen we dit voortaan anders doen?’. Dat je stigma moet vermijden en dat het veel negatieve gevolgen met zich mee kan brengen, was duidelijk. Maar hoe zorg je er eigenlijk voor dat je als professional afstand neemt van stigmatisering, en toenadering zoekt tot de jongere in de spreekkamer?

Van professionele distantie naar professionele nabijheid

Professionals en studenten waren het erover eens dat iedereen stigmatiseert. Als professional is het belangrijk om je hier bewust van te zijn, en na te gaan bij de jongere of jouw aannames kloppen. Het belang van normaliseren van psychische kwetsbaarheden (benadrukken dat dit iedereen kan overkomen) bleek een belangrijk punt in het gesprek. Een stempel kan immers grote impact hebben op iemands leven.

Ga dus onbevangen het contact aan: het hart op de eerste plaats, en het hoofd op de tweede. Soms zal een professional twijfelen om eigen ervaringen in te zetten. Uiteindelijk was iedereen het erover eens dat je die het beste open en eerlijk kunt delen met de jeugdige; voor sommigen zal het delen van ervaringen uitnodigen om zich meer open te stellen. Als er sprake is van een klimaat waarin wederzijdse nieuwsgierigheid centraal staat, kunnen professionals en jeugdigen veel van elkaar leren. De berg beklim je samen!

Hoe nu verder?

Het was bijzonder om te zien hoe open en nieuwsgierig iedereen was deze ochtend. Ook was er ruimte voor kwetsbaarheid. De professional weet niet alles, en zal altijd leren over eigen worstelingen, twijfels, en tekortkomingen. Toegeven dat je niet alles weet, is ook een kunst. Waar mensen de dialoog aangaan met elkaar, bewustzijn creëeren en kennis met elkaar delen, wordt geleerd. Breng stigma daarom ter sprake tijdens intervisie, en reflecteer met elkaar. Samen blijven we ons inzetten voor kwaliteitsontwikkeling van jeugdhulp.

Ook voor mij persoonlijk was het een leerzame en inspirerende ochtend die mij aan het denken heeft gezet. Wat ik vooral zal meenemen van de oogstdialoog is het belang van écht contact met kinderen en jongeren, en hoe helend compassie en begrip kunnen werken. Daarnaast ben ik mij er nu opnieuw van bewust dat we allemaal geneigd zijn in hokjes te denken. En van het feit dat dit impact kan hebben op jongeren, maar ook dat het belangrijk is dat ik hier voortdurend op reflecteer. Dankzij de presentatie en oogstdialoog draag ik deze lessen weer wat bewuster met mij mee, en ik hoop in de toekomst dan ook nog vaak de dialoog aan te mogen gaan met studenten en jeugdprofessionals.

Videoboodschap van jongeren aan professionals