In de acute jeugdhulp ziet kinder- en jeugdpsychiater Anne Pelzer dagelijks jongeren tussen wal en schip vallen. Gebrek aan effectieve samenwerking tussen de JeugdzorgPlus en de jeugd-ggz is hier onder meer debet aan. Zo zorgen externe barrières inclusief ‘paarse krokodillen’, juridische en financiële vraagstukken voor schotten, net als beperkte kennis van elkaars werkwijze en gebrek aan wederzijds vertrouwen. Toch is de bereidheid tot samenwerking er wél; beide partijen slaan door inhoud gedreven bruggen en zien volop kansen. Het Kenniscentrum sprak Anne over haar nieuwe onderzoek, waarin ze aandacht vraagt voor het – tot nu toe onderbelichte – perspectief van collega-professionals hierop.

“Ik word in mijn werk bij de HIC jeugd dagelijks geconfronteerd met deze problematiek. Ik denk dan vaak: jongens, moet dit niet anders?” Die drijfveer voegde Anne Pelzer samen met haar bedrijfskundige studie. Het resultaat: haar thesis Samenwerking in de specialistische jeugdhulp. Barrières, facilitators en kansen vanuit professioneel perspectief. Hiermee beoogt ze antwoorden te vinden op de vraag: hoe dan wél?

Verbinding met de praktijk

In het recent verschenen artikel ‘De balans is zoek in jeugdzorgland’ ging Anne al op zoek naar antwoorden op de vraag: waar gaat het, ondanks alle goede bedoelingen, mis in het jeugdhulpstelsel? Een van de conclusies: de professional legt het af. De markt en de bureaucratie laten het perspectief van de jeugdhulpverlener ondersneeuwen.

Met dit onderzoek wil Anne daarom júist die professionele blik belichten. Gedreven door haar ervaring in de acute jeugdhulp focust ze op de samenwerking tussen de JeugdzorgPlus en de specialistische jeugd-ggz. De belangrijkste vragen: “Hoeveel samenwerking is er al tussen deze partijen? Wat zijn daarbij barrières, facilitators en kansen? En wat zien professionals als meerwaarde van samenwerking?”

Anne: “Wat ik zelf in mijn werk zie, denk en vind wilde ik niet als uitgangspunt nemen, maar toetsen in de praktijk.” Ze legde haar vragen dus neer bij behandelaars – psychiaters, klinisch psychologen, GZ-psychologen, verpleegkundig specialisten en orthopedagogische generalisten. Die inhoudelijk leiding geven aan specialistische opnameafdelingen bij JeugdzorgPlus-instellingen en jeugd-ggz-organisaties in Nederland.

De noodzaak van samenwerking

“Alle geïnterviewden zijn het erover eens dat samenwerking tussen deze partijen belangrijk is,” concludeert Anne. “Er is veel overlap tussen de problematiek van jongeren in de JeugdzorgPlus en de specialistische jeugd-ggz,” benoemt ze als een van de redenen. Een opvallende observatie, omdat de milieus juist erg van elkaar verschillen. Beide zorgvormen hebben andere richtlijnen, (juridische) kaders en therapeutische mogelijkheden. Hoe breng je die twee nader tot elkaar?

Professionals zien de noodzaak tot intensievere samenwerking, die orthopedagogiek en psychiatrie samenvoegt tot orthopsychiatrie. Een parafrase van een respondent illustreert die noodzaak: Voor de jongeren die in de JeugdzorgPlus geplaatst worden met een combinatie van gedragsmatige en psychiatrische problematiek, is het noodzakelijk dat beide partijen nauw samenwerken. Gebeurt dit niet, dan blijven kinderen “eindeloos en perspectiefloos binnen de JeugdzorgPlus, wat niet een gezonde omgeving is voor kinderen om op te groeien”. Beide partijen moeten daarom samenwerken aan een optimale behandeling en succesvolle terugkeer in de maatschappij.

Kansen pakken

Bijna alle behandelaars ervaren barrières bij de samenwerking, onder andere op het gebied van bureaucratie, financiën, wederzijds vertrouwen, en verschillen in kennis en (organisatie)belangen. Tegelijkertijd kunnen bijna alle respondenten stimulerende factoren voor samenwerking benoemen. De bereidheid is er, bijvoorbeeld. Denk ook aan gedeelde drijfveren, verantwoordelijkheden en patiëntenbelangen.

En, opvallend en hoopgevend: bijna alle professionals die Anne sprak zien kansen om de samenwerking tussen JeugdzorgPlus en jeugd-ggz te bevorderen. Voorbeelden? Familiepoli’s, samen leren van casuïstiek, het zorgaanbod verbreden, scholing en elkaars werkveld leren kennen. Dit is een greep uit de reacties. Zoals een psychiater het kernachtig verwoordde: “Er zijn genoeg kansen, we moeten ze vooral pakken.”

Eerste stap naar echte transformatie

Met haar onderzoek wil Anne bijdragen aan wetenschappelijke onderbouwing van keuzes in het jeugdveld. “In zo’n dynamisch veld met grote belangen is het belangrijk om je beslissingen te baseren op evidentie. Mijn onderzoek is hopelijk een eerste aanzet om zaken vorm te geven richting een echte transformatie.”

Daarvoor doet ze aan het einde van haar thesis vijf aanbevelingen, gericht op bestuurders en beleidsmakers. Met ook weer het advies: “Betrek de professionals. Die zijn een belangrijke schakel om plannen uit te voeren en verandering op de werkvloer te faciliteren. Nu vinden bestuurlijke overleggen vaak plaats op abstract niveau, de toetsing met de praktijk ontbreekt. Het is belangrijk om beide met elkaar te verbinden, en samen besluiten te nemen.”

“Professional, je bent belangrijk”

Tot slot wil Anne met dit interview een boodschap voor collega’s uit het vakgebied meegeven: “Professionals moeten zich realiseren dat samenwerking niet mogelijk is zonder hun eigen betrokkenheid. Je hebt recht op gelijkwaardig partnerschap als het gaat over besluitvorming. Dus mijn oproep is: maak jezelf belangrijk. Jij bent belangrijk.”

“Als regievoerend professional mag je je ook zo positioneren in je organisatie en daarbuiten. Het is te kort door de bocht om te zeggen: deze mensen maken het beleid, en die mensen moeten dingen uitvoeren. Dat is in de werkelijkheid veel diffuser. Professionals móeten ruimte nemen om zich over dat soort vraagstukken te buigen. Het je taak en je plicht om je daarmee bezig te houden.”

Download het onderzoek

Anne Pelzer werkt als kinder- en jeugdpsychiater in de acute jeugd-ggz. Op basis van haar onderzoek studeert zij af als Executive Master of Health Administration aan de TIAS Business School te Tilburg. Zij voerde dit onderzoek uit in opdracht van het Ondersteuningsteam Zorg voor de Jeugd (OZJ).

Ook interessant

Meer nieuwsberichten van het Kenniscentrum