“Jongeren worden vanaf dag 1 geconfronteerd met dat het perspectief terug naar huis is. Als je loopt te kloten, maakt ons niet uit. We zijn helder in wat de mogelijkheden zijn.”

De kracht van ThuisBest zit ‘m in verschillende punten. Ten eerste in de snelheid van handelen, de energie die er in wordt gestoken. Bij reguliere trajecten zie je vaak dat wanneer de plaatsing eenmaal rond is, hulpverleners een soort terugtrekkende beweging maken: zo, deze jongere is geplaatst, nu kunnen we even achter over leunen. Binnen ThuisBest moet er in korte tijd veel geregeld worden, dat vraagt van alle partijen veel inzet. Zodra het startgesprek heeft plaatsgevonden, moet iedereen in actie komen. Je kunt het je als hulpverlener, maar ook als jongere/ouder niet permitteren om achter over te gaan leunen. Die actiegerichtheid wordt als prettig ervaren.

ThuisBest is een gezamenlijk product van SJSJ Almata (instelling voor gesloten jeugdzorg), de Viersprong (GGZ instelling) en Prisma (instelling voor mensen met een verstandelijke beperking). De Viersprong en Prisma zijn de MST-aanbieders in de regio van Almata. Omdat Almata in heel zuid Nederland gesloten jeugdhulp aanbiedt, wordt ook met andere MST-aanbieders samen gewerkt bij de uitvoering van ThuisBest (in totaal vijf MST-aanbieders).

Op wie is het gericht?

De hulp is gericht op jongeren van 12 tot 18 jaar en hun gezin. Het gaat om jongeren met ernstig antisociaal of schadelijke gedrag voor henzelf en/of hun omgeving. Het gaat om de 15% jongeren / gezinnen die profijt kunnen hebben van een MST-behandeling, maar die niet voor het reguliere MST-traject in aanmerking komen omdat de situatie dusdanig is dat de rechter een machtiging Gesloten Jeugdzorg afgeeft en een tijdelijke uithuisplaatsing nodig is. De gezinnen betreffen gezinnen waarbij terugplaatsing in het gezin een reëel perspectief is.

Welk doel wordt gesteld?

Het doel van ThuisBest is om de jongere weer zo snel mogelijk thuis te laten wonen. Normaal gesproken zouden deze jongeren langere tijd in de jeugdzorgplus verblijven. Met ThuisBest ligt de focus op een snelle terugkeer naar huis. Dit is in de eerste plaats in het belang van de jongere, maar is ook een stuk goedkoper.

Aanpak

Het traject is opgedeeld in vier fases.

Fase 1, de indicatiefase.

In sommige gevallen weten ouders ThuisBest zelf te vinden. ThuisBest merkt dat dit steeds vaker voorkomt. Ouders en jongeren zijn welkom om vooraf een keer te komen kijken op de groep, om een idee te krijgen hoe het er aan toe gaat. Andere jongeren komen via een verwijzer bij ThuisBest terecht, bijvoorbeeld een gezinsvoogd of iemand van het CJG. Uiteindelijk wordt in de rechtbank een machtiging gesloten jeugdzorg afgegeven. De jongeren komen dan dezelfde dag nog binnen.

Ongeveer een derde van de groep komt vrijwillig binnen.

Fase 2, residentieel met MST (ca. 6 weken)

Deze fase begint met een startgesprek waar alle betrokkenen aan deelnemen (jongere, ouders, verwijzers, hulpverleners uit het ThuisBest team waaronder de mentor, trajectbegeleider en MST-therapeut). In dit gesprek worden doelen gesteld, zowel hoofddoelen voor de langere termijn als werkdoelen voor de eerste ca. 6 weken. Er worden afspraken gemaakt wie wat gaat regelen. Na twee en na vier weken vinden weer gezamenlijke gesprekken plaats waarin de voortgang wordt besproken. In de tussentijd werken de jongere en de ouders aan de doelen. De jongere verblijft in deze fase intern bij Almata en volgt hier onderwijs. In deze periode gaat de jongere ook al op verlof. Er worden acties ondernomen zodat de jongere weer terug naar huis kan, bijvoorbeeld door een passende dagbesteding te regelen en een veiligheidsplan op te stellen. Omdat de jongere maar kort verblijft bij Almata en er in die tijd veel gedaan moet worden, vraagt dat van alle betrokkenen veel inzet.

De MST behandeling begint meteen bij plaatsing. Ouders zijn dus van begin af aan intensief betrokken. Ook zijn ouders in deze fase altijd welkom op de groep, ze kunnen bijvoorbeeld mee eten. Vanwege de reisafstand voor sommige ouders is dit niet voor alle gezinnen haalbaar.

Fase 3, ambulant met MST (ca. 5 maanden)

In de volgende fase gaat de jongere weer thuis wonen. In eerste instantie gaat hij met proefverlof. Gaat dat goed, dan wordt de machtiging onder voorwaarden geschorst of komt er een voorwaardelijke machtiging. In deze ambulante fase gaat de MST behandeling door. Als er bij de jongere of het gezin sprake is van een terugval, dan is een time-out op elk moment mogelijk waarbij de jongere tijdelijk weer terug gaat naar Almata. Na een time-out kunnen de meeste jongeren weer terug naar huis. Mocht het niet goed gaan dan is het alternatief een regulier traject binnen de gesloten jeugdzorg. In deze fase staat het gezin ook expliciet stil bij wat het nodig heeft om na afsluiting van het traject verder te gaan.

Fase 4, nazorg.

Aan het eind van de behandeling is er een terugvalpreventieplan opgesteld dat wordt besproken met de verwijzer. Soms wordt nog een interventie ingezet voor specifieke problematiek. Lvb-gezinnen blijven vaak langdurige ondersteuning nodig hebben.

Tijdens het traject zijn er verschillende hulpverleners betrokken. Er is één trajectbegeleider die het traject van begin tot eind coördineert.

Monitoring/evaluatie

Er lopen verschillende onderzoeken naar ThuisBest. Ten eerste maakt ThuisBest gebruik van de ROM data, de standaard vragenlijsten die worden afgenomen. Daarnaast wordt er specifiek onderzoek gedaan naar ThuisBest en hoe de resultaten van ThuisBest zich verhouden tot het reguliere aanbod. Tenslotte doet ThuisBest mee aan een landelijk onderzoek naar gezinsgericht werken, waarbij wordt gekeken of het structureel betrekken van ouders bij de jeugdzorgplus leidt tot betere uitkomsten.
Voor de meeste onderzoeken geldt dat ze nog lopen en de uitkomsten nog niet bekend zijn. Wel laten de cijfers die tot nu toe bekend zijn zien dat 73% van de jongeren thuis woont, 82% een dagbesteding heeft en dat 91% niet recidiveert. Het gemiddelde cliënttevredenheidscijfer is een 7,9.

Looptijd en ervaringen

ThuisBest bestaat sinds eind 2012. In eerste instantie is gestart op een leefgroep waar zeven jongeren verbleven. Drie van deze jongeren hebben het ThuisBest programma doorlopen. Nadeel was dat op één groep zowel jongeren met een duidelijk perspectief terug naar huis als jongeren zonder dat perspectief verbleven, wat met name voor de laatste groep confronterend was. Na een aantal jaar is er een aparte groep gekomen voor jongeren die allemaal het perspectief terug naar huis hebben. Tot nu toe zijn er ongeveer 100 ThuisBest trajecten geweest.

Ontwikkelingsgericht en toekomstgericht

Het perspectief is voor jongeren heel duidelijk. Vanaf dag één is voor hen duidelijk dat het traject er op gericht is om snel weer thuis te wonen. Het is ook duidelijk voor jongeren wat het alternatief is, als zij zich niet voor dat doel inzetten. Dan volgt een regulier jeugdzorgplus traject waarbij de jongere veel langere tijd in de gesloten jeugdzorg zal verblijven. Het ThuisBest team straalt uit: aan jou de keus, je kunt er voor kiezen om er het beste van te maken. Doe je dat niet, ook goed, dan weet je het alternatief. De voorspelbaarheid is prettig voor jongeren, evenals de betrouwbaarheid. Ze kunnen er op vertrouwen dat afspraken die in de gezamenlijke gesprekken zijn gemaakt ook worden nagekomen.

Onderwijs

Ook is het integreren van onderwijs in het traject van belang. Tijdens de residentiele fase volgen jongeren binnen Almata onderwijs, maar wel een onderwijsaanbod op maat. Er wordt samen met de eigen school van de jongere afgestemd welke lesstof de komende tijd behandeld moet worden.

Door het duidelijke perspectief zijn jongeren vaak intrinsiek gemotiveerd. Dat wordt versterkt door het sobere beleid op de groep. De telefoon van de jongere wordt bijvoorbeeld ingenomen. Ook in vergelijking met de reguliere leefgroepen van Almata is het verblijf sober. Zo gaan de jongeren tijdens de vakantieperiode niet mee naar uitjes. Dit geeft de jongere extra motivatie om aan zijn terugkeer naar huis te werken.

Ook zit de kracht in de eenheid van taal tussen de hulpverleners en de samenwerking. Binnen het traject is er een nauwe samenwerking tussen de trajectbegeleider en mentor vanuit ThuisBest en de MST therapeut. Alle ThuisBest hulpverleners vanuit Almata hebben de MST training gevolgd. Enerzijds om te zorgen voor eenheid van taal, een gezamenlijk uitgangspunt. Anderzijds omdat binnen de jeugdzorgplus vaak nog veel nadruk ligt op beheersen, waar juist in deze trajecten de nadruk veel meer op behandeling ligt. MST is een bewezen effectieve interventie.

Systeemgericht

Ouders worden intensief betrokken bij het traject. Niet alleen door de MST behandeling, ze zijn ook actief betrokken tijdens de fase waarin de jongere op de groep verblijft. In ieder geval telefonisch en als de reisafstand het toe laat zijn ouders ook heel welkom op de groep. Ze kunnen bijvoorbeeld komen eten.

Tenslotte is de manager van ThuisBest iemand met veel ervaring in de hulpverlening en is hij zelf nauw betrokken bij de uitvoering. Door zijn ervaring kan hij makkelijk verschillende posities innemen en daar tussen schakelen en blijft hij ook in moeilijke situaties relaxed. Dat slaat over op de jongeren en de ouders.

inhoudelijke componenten

Regie bij de ouders/opvoeders en jongere + gezamenlijke probleemanalyse, visie, doelen en aanpak: ouders en jongeren zijn altijd bij de gesprekken aanwezig, ze moeten er samen met de hulpverleners uit zien te komen wat de doelen worden. Ze hebben hier een actieve rol in en gaan pas de deur uit als er met elkaar consensus is bereikt. Dezelfde dag nog is het verslag klaar.

Duidelijke afspraken over wie het aanspreekpunt is voor het gezin: het is duidelijk voor het gezin bij wie zij terecht kunnen en waarvoor (bijv. MST therapeut, mentor). Daarnaast is er een trajectbegeleider die altijd bereikbaar is.

Hulp op meerdere leefgebieden: ThuisBest is gericht op verschillende leefgebieden (thuis, dagbesteding, vrije tijd).

Systematisch evalueren, monitoren en verbeteren van de hulp: ThuisBest wordt op verschillende manieren onderzocht, zie ook hierboven.

Intrinsieke motivatie: vanaf begin is duidelijk wat het perspectief van de jongere is, namelijk op korte termijn terug naar huis, en ook wat het alternatief is: plaatsing voor langere tijd binnen de jeugdzorgplus. Hierdoor zijn jongeren over het algemeen gemotiveerd om zich in te zetten om de doelen te behalen.

Hulp gericht op het gezin en het netwerk van de jeugdige: ThuisBest is niet alleen op de jeugdige zelf gericht, maar juist ook op het gezin en zijn netwerk.

kwaliteit van uitvoering

Competenties professionals

Boven je eigen specialisme kunnen staan: bij integrale jeugdhulp is het belangrijk om verschillende specialismen te erkennen. Niet iedereen doet/kan alles. Professionals moeten elkaar kunnen bevragen met respect voor het specialisme van de ander. Dat lukt binnen ThuisBest goed.

Betrouwbaar zijn en open communiceren: dit gebeurt zowel richting de jongeren en ouders als onderling.

Inventief zijn en lef hebben: het motto van MST is ‘whatever it takes’. Het ThuisBest team staat open voor en bedenkt creatieve oplossingen. Als ouders bijvoorbeeld voorstellen om Indisch te komen koken op de groep, dan is dat mogelijk.

Om kunnen gaan met ethische dilemma’s en daarin afwegingen kunnen maken: wanneer zich ethische dilemma’s voorstellen kijken we wat dat voor het gezin betekent en hoe we daar mee om kunnen gaan. Voorbeeld: situatie van jongere waarbij drie dagen na plaatsing een familielid overleed. De jongere is toen weer terug naar huis gegaan.

Niet repressief maar ontwikkelingsgericht werken: vanuit de gesloten jeugdzorg zijn hulpverleners vaak nog veel gericht op beheersen in plaats van behandelen. De ThuisBest hulpverleners proberen juist een omslag te maken van behandelen in plaats van beheersen en ontwikkelingsgericht te werken. Hiervoor hebben zij ook de MST training gevolgd.

Teamsamenwerking

Gedeelde urgentie en onderlinge afhankelijkheid: zonder gedeelde urgentie lukt het niet. Het team spreekt hier ook elkaar op aan. Voor het team van ThuisBest zijn bewust mensen uitgekozen die al langer ervaring hebben in de residentiele zorg, bij wie deze aanpak past.

Gedeelde visie en doelen: in het team is een duidelijke gedeelde visie, waarbij de nadruk ligt op de ontwikkeling van de jongere. Voorbeeld: stel dat een jongere zijn telefoon meeneemt naar zijn kamer, wat niet mag; binnen de reguliere jeugdzorgplus zou het dan normaal zijn om zijn hele kamer leeg te trekken om te controleren of er nog meer ‘verboden spullen’ mee gesmokkeld zijn. Bij ThuisBest wordt dan juist het gesprek met de jongere aan gegaan. De jongere krijgt dan bijv. de opdracht om een overtreding zelf aan zijn ouders te vertellen.

Investeren in goede persoonlijke verhoudingen + open communicatie en reflectie op samenwerking: dat dit belangrijk is, daarvan is ThuisBest zich goed bewust. Als het niet draait binnen het team, dan merkt de jongere dat. ThuisBest investeert in teambuilding, bijvoorbeeld door af en toe met elkaar uit eten te gaan. En als het een klein beetje schuurt, dan gaat het team meteen met elkaar om tafel, zodat er meteen over gesproken kan worden. Binnen het ThuisBest team is er veel respect voor elkaar en elkaars deskundigheid.

Kleinschalige teams met stevig mandaat: ThuisBest werkt met een team van vier hulpverleners vanuit Almata. Deze hulpverleners hebben een hoge mate van autonomie. Binnen de kaders zijn zij goed in staat autonoom te handelen.

organisatorische randvoorwaarden

Samenwerkingsafspraken maken over vorm en inzet van mensen en middelen: hier zit een spanningsveld. MST is een Amerikaanse interventie met een strak protocol. De eerste weken is er binnen MST veel ruimte voor het werken aan engagement. Maar binnen ThuisBest is er meteen actie nodig, dan kan hier niet twee weken voor uitgetrokken worden. Dat botst wel eens.

Regie/coördinatie op verschillende niveaus: op verschillende niveaus wordt er steeds naar afstemming gezocht. Bijvoorbeeld tussen de manager van ThuisBest en de supervisoren en MST experts, maar ook op directieniveau.

Duidelijke afspraken over eindverantwoordelijkheid: tijdens de residentiele periode is Almata eindverantwoordelijke, tijdens de ambulante periode is dat de MST behandelaar, voor zover dit de uitvoering van de hulp betreft. Omdat er ook tijdens de ambulante periode een machtiging loopt blijft Almata eindverantwoordelijk voor het juridisch kader.

Eenheid van taal: de eenheid van taal wordt bevorderd door allemaal de MST opleiding te volgen en door het maken van concrete afspraken hierover, bijvoorbeeld dat de formulering van de doelen in het startgesprek door iedereen wordt overgenomen.

Investeren in goede werkomstandigheden voor professionals: dit doet ThuisBest vooral door professionals te faciliteren in hun werk. Voorbeeld: de ThuisBest klas is de enige klas waar gewerkt mag worden met computers.

Het zou interessant zijn om op het online platform inspiratie op te doen welke nieuwe zorgtrajecten er binnen de JeugdzorgPlus ontwikkeld worden, vanuit de overtuiging dat opsluiten de oplossing niet is.

Financiering: op dit moment kost het Almata geld om een ThuisBest traject in te zetten, terwijl de kosten voor een ThuisBest traject natuurlijk veel lager zijn. Almata krijgt namelijk betaald voor het verblijf van de jongere binnen Almata. Het inzetten van MST tijdens het ThuisBest traject kost Almata geld. De financieringsstromen sluiten hier niet goed bij aan. Er is bewust voor gekozen om hier in te investeren, maar de vraag is wel hoe lang dat houdbaar is.

Omgaan met machtiging gesloten plaatsing: er zijn veel ouders / gezinnen die gebruik willen maken van ThuisBest, maar die een machtiging gesloten plaatsing, waarbij de jongere in eerste instantie bij Almata verblijft, te ver vinden gaan. Daarom wil ThuisBest ook gaan starten met jongeren die in eerste instantie gewoon thuis blijven, maar waarbij er wel een machtiging gesloten plaatsing ligt, zodat als het niet goed gaat, de jongere direct naar Almata kan.

Verspreiding: ThuisBest is bezig hoe ze de erkenning voor deze aanpak goed voor elkaar krijgen en hoe ze de aanpak nog beter verspreid krijgen, zodat ook jongeren en gezinnen in andere delen van het land van dit aanbod gebruik kunnen maken. Een van de stappen hiervoor is het maken van een methodiekhandleiding.

Neem dan contact op met Henk van den Bemd, manager ThuisBest henk.vanden.bemd@sjsj.nl of 0164 27 11 40.

Website: www.thuis-best.com