Veelal zijn zorg en onderwijs twee aparte werelden, waarbij vanuit eigen deskundigheidsperspectief doelen geformuleerd worden die niet altijd voldoende op elkaar afgestemd zijn.

“Door samen in één gebouw te werken ontstaat een synergie waardoor je veel makkelijker, effectiever en efficiënter de expertises kan inzetten op wat een kind nodig heeft. Dat maakt een wereld van verschil.”

Kennis- en ExpertiseCentrum de Donderberg is een coöperatie in Midden Limburg die gevormd wordt door de Aloysius Stichting (Speciaal Onderwijs de Spoorzoeker, Voortgezet Speciaal Onderwijs de Ortolaan en ondersteuningsdienst Triade), een specialistische integrale zorgorganisatie de Mutsaersstichting en SO/VSO van de Wijnberg. De onderwijsinstellingen leveren verschillende soorten expertise. De Wijnberg is vooral gericht op onderwijs in combinatie met behandeling en de randvoorwaarden om weer te komen tot onderwijs, terwijl binnen de Aloysius meer nadruk ligt op de didactische component en de onderwijscomponent zelf.

Het KEC heeft een breed scala aan specialisten in huis en biedt ondersteuning aan kinderen en jongeren met een verscheidenheid aan problematiek. Indien gewenst wordt samenwerking gezocht met een andere school of zorginstelling.

Op wie is het gericht?

KEC de Donderberg biedt onderwijs en zorg aan jeugdigen, tussen de 0 en 23 jaar, waarbij de ontwikkeling door allerlei verschillende oorzaken wordt verstoord of stagneert. Het KEC kijkt integraal naar de hulpvraag en onderliggende problematiek van de jeugdige en zoekt samen met hem of haar en diens ouders/opvoeders naar een totaaloplossing. Integraal betekent dat gekeken wordt naar alle functioneringsgebieden en dat daarbij een passende en samenhangende onderwijs-zorgcombinatie wordt geboden gericht op het versterken van het talent dat elke jongere in zich heeft.

Het kan al beginnen bij moeder-baby interventies waarbij de interactie tussen moeder en kind begeleid wordt of kinderen die stagneren in hun ontwikkeling op de crèche die begeleiding krijgen.

Zodra kinderen toe zijn aan school wordt een van de onderwijsvormen en eventuele noodzaak tot speciale jeugdzorg geïntegreerd in een totaalprogramma op maat. Het niveau van wat het kind aankan varieert van nog nooit in een groep te hebben gefunctioneerd en dat dus eerst meemaken en eerst een kleine opdracht in de groep doen, tot een volledig onderwijscurriculum volgen en/of toeleiding naar arbeid.

Welk doel wordt gesteld?

KEC de Donderberg biedt zorg en onderwijs op maat waarmee ieder kind/jongere het aanbod krijgt dat hij nodig heeft om zijn talenten en dromen te verwezenlijken. Een kind ontwikkelt zich op verschillende gebieden die wel te onderscheiden zijn, maar niet te scheiden. Zorg draagt bij aan het vergroten van de zelfredzaamheid en het persoonlijk functioneren van het kind. Onderwijs bereidt het kind voor op een zo goed mogelijke startpositie als jongvolwassenen, om vervolgens zo volwaardig mogelijk te kunnen participeren (arbeid) in de maatschappij. In de beleving van het kind is er sprake van één leefwereld. Onderwijs en zorg zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Het kind neemt deel vanuit het (eigen) sociaal systeem, bij het opgroeien zijn er vele factoren die elkaar beïnvloeden en een onderlinge relatie hebben.

Voortvloeiend uit deze visie is het gezamenlijke gebouw KEC de Donderberg ontstaan waarin zowel speciaal onderwijs als zorg zijn ondergebracht en waarbinnen de professionals makkelijk met elkaar kunnen afstemmen om een integraal zorgonderwijsplan op maat te realiseren.

Aanpak

Een kind ontwikkelt zich op verschillende gebieden die wel te onderscheiden, maar niet te scheiden zijn. Zorg- en onderwijsdoelen zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. KEC de Donderberg werkt vanuit een integraal gebouw en integrale visie. De activiteiten beperken zich echter niet alleen tot binnen de muren. Medewerkers komen ook bij de mensen thuis of in het reguliere onderwijs op één van de 12 scholen in de buurt.

In het gebouw wordt gewerkt met vier domeinen, in elk domein zitten op  één gang  de dagbehandeling, dit zijn therapeutische leefgroepen en de klassen van de verschillende scholen fysiek bij elkaar waardoor zorg, onderwijs en dagbehandeling geïntegreerd kunnen worden aangeboden. In de domeinoverleggen vinden waardevolle gesprekken plaats waar veel van elkaar geleerd wordt en veel wederzijds begrip ontstaat, ook de ontwikkeling van een gemeenschappelijke taal.

Kinderen komen via het onderwijs of via de zorg binnen. Ze hebben een verwijzing nodig van een huisarts, medisch specialist of van het Centrum voor Jeugd en Gezin. De toelating tot speciaal onderwijs verloopt via het Samenwerkingsverband.

Monitoring/evaluatie

De doelen die voortvloeien uit de missie en visie van het KEC worden geëvalueerd. Zo wordt gemonitord of interventies baat gehad hebben en/of de jeugdige weer terug kan naar regulier onderwijs en daar zijn plek weer duurzaam kan innemen.

Looptijd en ervaringen

Het gebouw is ruim twee jaar geleden in gebruik genomen. Daarvóór werkten een aantal partners wel al samen. Door samen te werken in één gebouw is een nieuwe dynamiek ontstaan, waardoor professionals elkaar op een natuurlijk manier ontmoeten en daadwerkelijk samen zijn gaan werken aan één kind, één gezin, één plan. De aanwezigheid van het ambulante teams vormen de gewenste brug naar thuis c.q. maakt op- en afschalen mogelijk van en naar regulier onderwijs.

Passend en samenhangend

KEC de Donderberg streeft naar zo kort mogelijke en zo licht mogelijke interventies. Daarbij moet worden opgemerkt dat het daarbij wel voorwaardelijk is om direct vooraan in het proces te kunnen handelen. In het VSO stromen de kinderen later dan vroeger in, waardoor de zorgniveaus ook zwaarder worden. KEC de Donderberg pleit juist voor zo vroeg mogelijk preventief handelen, liever dan laat curatief.

Het integrale gebouw van KEC de Donderberg maakt passende en samenhangende zorg mogelijk. Afhankelijk van wat er speelt overleg je met verschillende collega’s van andere disciplines die gewoon op dezelfde afdeling zitten. Wanneer de zorgen toenemen rondom een kind kan je direct opschalen en andere professionals erbij betrekken.

Ontwikkelingsgericht

KEC de Donderberg probeert een zo passend mogelijk zorg-onderwijs aanbod te creëren. Altijd wordt gekeken naar ‘wat kan dit kind en wat past bij zijn mogelijkheden? Hoe gaan we daarbij aansluiten?’ Alles is erop gericht het kind te ondersteunen zich verder te ontwikkelen, waarbij het ook nodig kan zijn om aan onderliggende problematiek te werken.

KEC denkt en werkt altijd systemisch, omdat een kind altijd onderdeel is van een sociaal systeem. Het kind is ook deel van een gezin, school, vrienden, sportclub, alles ineen. Ook een goede aansluiting op de school van herkomst is belangrijk, zodat het kind of de jongere daar bij voorkeur weer naar terug kan. Zo snel mogelijk weer naar het meest haalbaar ‘gewone’.

Toekomstgericht

KEC de Donderberg stelt gericht per kind de vraag: hoe kan hij later in de maatschappij het beste tot zijn recht komen. Dat wordt centraal gesteld en daar worden doelen op afgestemd.

“Vanaf het moment dat een kind binnenkomt kijk je waar je met hem naartoe kan werken en wat daarvoor nodig is.”

Onderwijs

KEC de Donderberg is bij uitstek gericht op de integratie van zorg en onderwijs. De vervlochtenheid van deze twee gebieden maakt dat het KEC bijzonder goed kan aansluiten op de ontwikkelmogelijkheden van elk kind.

Meervoudige problematiek

Het gaat om kinderen en gezinnen met meervoudige problematiek die specialistische zorg en onderwijs nodig hebben; “In KEC de Donderberg komen geen kinderen met een slaapprobleem dat je met twee keer meekijken oplost.”

Problemen van ouders

Wanneer er zorgen zijn of vermoed wordt dat de ontwikkeling van het kind door problemen in de thuissituatie wordt bedreigt, wordt dat altijd bespreekbaar gemaakt. In het kader van jeugdhulp is, naast behandeling, ook ondersteuning en/of begeleiding van de opvoedsituatie mogelijk.

Afhankelijk van de ernst en de aard van de problematiek wordt een afweging gemaakt om dit bij het Beschermplein / Veilig Thuis aan te kaarten. Soms moet een meer gedwongen kader worden ingezet en wordt een gecertificeerde instelling betrokken, waarbij het KEC altijd erop gericht is om een gezamenlijk oplossing te vinden.

Veiligheid

Bij KEC de Donderberg is er tijdens de behandeling en ook op school expliciet aandacht voor deze risico’s. Geweld in afhankelijkheidsrelaties is een van de specialisaties van de Mutsaersstichting. Het draait om kwetsbare kinderen die vaak in onveilige situaties thuis opgroeien. Je ziet veelal dat zij weinig eigenheid hebben ontwikkeld in de zin dat ze makkelijk te beïnvloeden zijn. Daarom liggen de gevaren van bijvoorbeeld loverboys extra op de loer.

Ervaringskennis

KEC de Donderberg kijkt naar wat werkt (inter)nationaal en ontwikkelt ook eigen zorglijnen die evidence based getoetst worden. Ervaringskennis van cliënten wordt wel al ingezet, maar dat wil het KEC nog versterken. Tevredenheidsonderzoeken voeden het beleid en een jaar na de start zijn alle ouders betrokken bij een eerste evaluatie.

inhoudelijke componenten

Het is bij het KEC altijd duidelijk wie aanspreekpunt is voor een kind en zijn gezin. Dat zijn er altijd twee: een persoon voor zorg en een voor onderwijs. Die stemmen samen verder af.

Er is een gezamenlijke visie en aanpak ontwikkeld door de samenwerkingspartners. Iedereen werkt samen met collega’s van verschillende disciplines binnen hetzelfde domein aan de doelen die samen met het kind/jongere en gezin zijn bepaald. Zij hebben de regie als het gaat om die doelen. Zij geven aan waaraan behoefte is en wat belangrijk is in het leven van dit kind/deze jongere.

kwaliteit van uitvoering

Binnen het team wordt specifiek meerwaarde ervaren in het erkennen van elkaars toegevoegde waarde. Het is nadrukkelijk niet zo dat iedereen hetzelfde moet gaan doen. Dat dacht men in het begin nog wel, dat zorg onderwijs moest worden en andersom. Ieder heeft echter zijn eigen kennis en verantwoordelijkheid die hoort bij zijn vakgebied. Van daaruit sluit je aan bij de werkzaamheden van collega’s. Bijvoorbeeld als vanuit de school wordt aangegeven dat een kind geschorst moet worden, dan moet school dat kunnen doen. Vervolgens wordt vanuit KEC samen overlegd hoe vanuit zorg kan worden meegedacht met een plan van aanpak voor terugkeer en hoe, in het verlengde van de onderliggende oorzaak, een volgende keer voorkomen kan worden.

Daarbij moet je dan boven je eigen specialisme staan: er wordt gekeken naar het kind/jongere, wat heeft die voor nodig. Pas daarna wordt gekeken wat welke professional kan doen, wat zij in huis hebben en wie eventueel nog meer moet worden betrokken.

De gedeelde urgentie en onderlinge afhankelijkheid wordt benadrukt. Je hebt elkaar echt nodig bij een dergelijke intensieve samenwerking.

Open communicatie en reflectie op de samenwerking: Vanuit de school bezien was het een omslag in de manier van werken. Het vraagt van de medewerkers veel reflectie. Het is heel belangrijk dat er continu ruimte is om dit met elkaar te doen. Kenmerkend is de motivatie om elkaar te willen begrijpen en van elkaar te leren. Hoe kunnen we het samen beter maken, moeten we misschien anderen erbij betrekken?

Als je mensen hebt die keurig blijven werken zoals ze altijd al hebben gedaan, kom je er niet. Je hebt mensen nodig die buiten de gebaande paden durven te gaan, die inventief zijn en lef hebben. Mensen moeten de ruimte zoeken. Die is er wel maar je moet hem ook durven te nemen.

Je merkt door gezamenlijke gesprekken dat er kritische leersituaties ontstaan en dat alle professionals veel intensiever met die jeugdige bezig zijn. Dat zorgt voor een preventievere aanpak.

De doelen worden met het team systematisch besproken, reflecteren op ‘doen we de goede dingen’.

Zeker in de beginfase is het belangrijk om eenzelfde taal te leren spreken. Je openstellen voor elkaar binnen een team en elkaar leren begrijpen is cruciaal voor de intensieve samenwerking die nodig is bij integraal werken.

organisatorische randvoorwaarden

De samenwerkingspartners hebben een gezamenlijke visie ontwikkeld en vastgelegd in beleidsdocumenten.

Het verschil dat je maakt moet je expliciteren en blijven checken of anderen dat ook zo zien.

“We kunnen zelf wel vinden dat we integraal bezig zijn echter de jongere en hun opvoeders, maar ook de buitenwereld moet dat ook zo ervaren, we moeten het wel leveren.”

Het gebouw is helemaal ingericht op de flexibele manier van werken die nodig is. Door de open toegankelijke omgeving wordt het samenwerken wordt gestimuleerd.

Formeel gezien heb je Wijnbergmedewerkers, Mutsaersmedewerkers en Aloysiusmedewerkers, maar rondom de cliënt en zijn systeem staat één team met leden, uit die verschillende organisaties. Elke cliënt heeft z’n eigen KEC-team om zich heen. Dat team kan per kind heel verschillend zijn en ook in de loop van de tijd veranderen. Zo kan een continuüm worden gewaarborgd van zo licht mogelijke tot zo zwaar nodige zorg. Daarbij is er wel één behandelcoördinator die het hele traject meegaat en vanuit het onderwijs één mentor.

KEC de Donderberg wil graag ervaringen delen op het platform. Het helpt om te kunnen zien hoe anderen met dezelfde problemen en onderwerpen bezig zijn en van elkaar leren.

Zowel vanuit zorg als vanuit onderwijs is het KEC gebonden aan verschillende structuren en systemen waarbinnen verantwoord moet worden, opgelegd door o.a. de inspectie van onderwijs en jeugdzorg. Dat maakt interdisciplinair overleg wel ingewikkelder.

De CJG’s zijn sinds de transitie veel meer vooraan in de keten geplaatst waardoor je als KEC meer afhankelijk bent van de kennis en van het beoordelingsvermogen van degene die daar zit. Je moet erop vertrouwen dat diegene wel de juiste signalen oppikt en tijdig de gespecialiseerde kennis van het KEC inschakelt.

Je hebt als KEC ook te maken met de belangen van de partners. Daar wordt goed over gesproken maar het is belangrijk er aandacht aan te besteden.

Je hebt ook te maken met de systemen buiten het KEC die niet integraal werken. Die toch meer in hokjes werken dan het KEC. Daar moet je je tot zien te verhouden.

Specialistische zorg wordt vaak gezien als dure zorg maar, indien op het juiste moment en adequaat ingezet, pakt de zorg per saldo zelf niet duurder uit. Hiermee is de sector sinds de transitie aan het stoeien.

Neem dan contact op met Marian Houwers, coördinator Zorg Mutsaersstichting via mhouwers@mutsaersstichting.nl of Guido Nijboer, interim directeur SO de Spoorzoeker / VSO de Ortolaan via guido.nijboer@aloysiusstichting.nl.