Met FACT haal je iemand niet uit zijn of haar context. Je kunt je voegen naar die context waar de problemen zich voordoen – thuis of op school bijvoorbeeld. Dat maakt de relatie minder krampachtig waardoor je minder nervositeit hebt dan bij een bezoek aan een instelling. Bovendien kan je je als FACT team ook onuitgenodigd melden bij een gezin.

In de thuissituatie zie je veel meer van het complexe geheel in plaats van alleen de symptomen van de problemen die zich uiten in iets wat je misschien wel kan behandelen maar waarbij je je kan afvragen of je dan doordringt tot de kern van het probleem.

Doordat je thuis komt is het ook makkelijker om aan te sluiten bij de krachten van een jongere. Als jongeren in een instelling langs moeten komen, wordt er vooral naar hun probleem gekeken. Als je thuis langsgaat zie je veel leed maar je ziet ook wat er allemaal goed gaat. Daar kan je dan op inspelen.

Betrokken partijen zijn Accare (kinder- en jeugdpsychiatrie), VNN (Verslavingszorg Noord Nederland), Elker (jeugdzorg), Lentis-Jonx (kinder- en jeugdpsychiatrie) en REIK (behandelcentrum LVB).

In de teams zitten een psychiater, verpleegkundig specialist, sociaal-psychiatrisch verpleegkundige, gz-psycholoog, jeugdwerker, cognitief gedragstherapeutisch werker, orthopedagoog, jongerenwerker, gezinswerker en een behandelaar lvb.

Op wie is het gericht?

Het FACT Jeugd-team richt zich op jongeren met meervoudige complexe problemen (0 tot 24 jaar). Vaak hebben zij al een zorgtraject erop zitten dat onvoldoende aanslaat. Ze hebben ervaring met zorg die niet goed op hen aansluit; de drempel is te hoog, ze zien het nut er niet van in, ze komen hun afspraken niet na. Het gaat om jongeren die hulp vermijden of er gewoon niet aan toe komen om naar een behandeling toe te gaan door de chaos thuis.

“Als een cliënt gewoon naar de behandeling kan komen zijn de problemen wellicht heel zwaar maar dan nemen ze al verantwoordelijkheid, tonen ze al inzet en willen ze blijkbaar wel.”

Welk doel wordt gesteld?

Het zo goed mogelijk behandelen van jongeren met meervoudige complexe problematiek waarbij voorgaande behandelingen niet goed van de grond zijn gekomen of niet goed zijn aangeslagen. Wat dat precies inhoudt is voor elke jongere weer anders maar het moet eraan bijdragen dat zij zich zo goed mogelijk kunnen ontwikkelen en deelnemen aan de samenleving.

Aanpak

FACT staat voor Flexibel (of Functie) Assertive Community Treatment, een model dat in de Verenigde Staten is ontwikkeld, gericht op mensen met langdurende ernstige psychische problematiek. FACT Jeugd helpt kinderen en jongeren met meervoudige psychische problemen én hun gezin. Het FACT team werkt outreachend, op alle levensterreinen waarbij enige vorm van hulp nodig is. Gevraagd maar soms ook ongevraagd. “Ik blijf gesprekken met haar door de brievenbus voeren als ze me niet wil binnen laten.”

De verwijzing naar het FACT team loopt via Jonx, of bijvoorbeeld via wijkteams of scholen. Na aanmelding wordt veel energie gestopt in het leren kennen van de leefwereld van de jongere en het samen uitvinden waar de knelpunten zitten en waar de mogelijkheden. Er wordt gespecialiseerde behandeling geboden waar nodig maar ook ondersteuning bij persoonlijke ontwikkeling zoals omgaan met relaties en het vinden van woonruimte. Er wordt flexibel ingezet op wat nodig is en ook waar dat het beste kan; thuis maar dat kan ook bijvoorbeeld op school zijn.

Doordat de expertise binnen het FACT team is gebundeld vanuit psychiatrie, jeugdzorg, verslavingszorg en lvb is een aanbod gecreëerd waar je een grote groep jongeren met problemen mee kan helpen.

Monitoring / evaluatie

FACT Jeugd wordt gemonitord door een stuurgroep van managers van de vijf partnerorganisaties. De stuurgroep stuurt op productie, indicatie, doorstroom en dat soort zaken. Verder is het team bezig met de FACT-certificering van het CCAF die de modelgetrouwheid monitort.

Looptijd en ervaringen

Het Fact Jeugdteam is in mei 2014 gestart vanuit drie instellingen: Accare (kinder- en jeugdpsychiatrie), VNN (Verslavingszorg Noord Nederland) en Elker (jeugdzorg). In februari 2017 is dat team uitgebreid met Lentis-Jonx (kinder- en jeugdpsychiatrie) en REIK (behandelcentrum LVB).

Er zijn nu twee Fact teams in de regio Noord en het is de bedoeling dat er een derde bij komt.

Passend en samenhangend

Onderdeel van de FACT methodiek is dat op het moment dat een cliënt een instabiele fase doormaakt, het hele FACT team er omheen staat. Wanneer de cliënt in rustiger vaarwater zit, heeft hij te maken met veel minder mensen. Binnen FACT kun je hierin voortdurend schakelen.

Zo licht mogelijke zorg is belangrijk maar je moet uitkijken dat de ontwikkelgerichtheid niet in het gedrang komt. Soms is het bereiken van stabiliteit al heel wat maar consolideren is bij jeugdigen te weinig. Waar mogelijk moet gezocht worden naar manieren om bij relatieve stabiliteit weer richting groei te gaan. De FACT-setting is daar erg behulpzaam bij door de multidisciplinaire samenstelling van het team. Je houdt elkaar scherp.

Ontwikkelingsgericht

Het is heel belangrijk om je te richten op gewone ontwikkeling en wat daar allemaal bij hoort, zoals naar school gaan, met geld omgaan en relaties hebben. Daarbij is het besef belangrijk dat je bij kinderen op groei gericht moet zijn. Aanvaarden en accepteren is belangrijk maar als je dat te snel doet stagneert de ontwikkeling. Een kind heeft hinder van een probleem maar kan nog veel meer. In een enkel geval gaat het vooral om het voorkomen van terugval. Dat is veel moeilijker. Werken aan samen een betere kant op gaan geeft veel meer energie. Toch is het soms wel moeilijk om die mindset vast te houden. Mensen hebben zelf niet altijd de energie nog iets aan hun ontwikkeling te doen. Ouders zijn moe en willen het kind aan ons uitbesteden. Die gevoelens van onmacht zijn heel begrijpelijk. Men raakt op een gegeven moment moe en gedesillusioneerd van elkaar. Soms is dat bij de pakken neer gaan zitten een symptoom van de hele gezinsdynamiek. Dan is het zoeken naar de toon van optimisme en het sprankje hoop. En juist dan is het belangrijk niet instrumenteel aan de slag te gaan en dingen voor jongeren op te lossen maar te proberen hen krachtiger te maken.

Toekomstgericht en onderwijs

Het gaat om toewerken naar zo goed mogelijk deelnemen aan de maatschappij. Uiteindelijk willen we dat de jongeren zonder hulpverleners door het leven kunnen. Dat lukt ook regelmatig. Of ze gaan over naar een vorm van begeleid wonen of een ander traject in de volwassenhulpverlening. Er wordt ook aandacht besteed aan concrete zaken als ruzie maken. Veel van deze kinderen hebben dat niet goed geleerd.

Gestagneerde schoolgang is een groot probleem. Zolang de behandeling niet voorliggend wordt, probeert het team zoveel mogelijk te doen om jongeren weer op school te krijgen. Het kan zijn dat een jongere eerst EMDR nodig heeft om angst weg te nemen zodat hij weer naar school durft. Als het nodig is brengt iemand van het team een jongere naar school. Rondom specifieke casussen wordt overlegd met school. Het team kijkt per persoon naar wat nodig is. Bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding, coaching, vroeg opstaan, een bijbaantje zoeken of een LOI cursus voor iemand die tijdelijk niet welkom is op school.

Meervoudige problematiek

Er is vaak sprake van tripple diagnostiek: psychiatrie, verslaving en zwakbegaafdheid. Eigenlijk is dat allemaal vaak aan de hand, of twee van de drie onderdelen. Opvoedingsproblematiek komt daar vaak nog bij. Daarom heeft het team ook twee systeemtherapeuten en twee gezinswerkers.

Problemen van ouders

FACT Jeugd is er voor het kind. Het systeem wordt daarbij vanzelfsprekend meegenomen. Op het moment dat gesignaleerd wordt dat een vader of moeder individuele psychische problemen heeft, wordt daar altijd actie op ondernomen. Dit is vaak niet eenvoudig; het kan soms lang duren voordat ouders zien dat zij een instandhoudende factor vormen voor het probleem van hun kind. Als je goed aansluit kan je het daar wel over hebben met ouders maar soms zijn de verdedigingsbarrières zo hoog dat dat niet lukt.

Onderliggende problematiek

Het FACT team heeft cognitief gedragstherapeuten en GGZ-therapeuten die geschoold zijn in EMDR. Hun interventies zijn gericht op alles wat draait om de stabiliteit van de jongere. Op inzicht krijgen in hun eigen gedrag en hoe zij daarvan kunnen leren.

Ervaringskennis

Het FACT Jeugd team werkt volgens de FACT methodiek ook een certificering voor modelgetrouwheid met zich meebrengt. Ook heeft het team een ervaringsdeskundige als stagiair (van de Hanzenhogeschool, bacheloropleiding ervaringsdeskundigheid). Dit wordt aangemoedigd vanuit de methodiek.

“Inhoudelijk is een ervaringsdeskundige van zo veel toegevoegde waarde. Die kan zo veel makkelijker normaal doen.”

De stagiaire heeft haar eigen cliënten. Ze doet ‘voordeurwerk’: gaat langs bij cliënten die wars zijn van psychiatrie, die een hulpverlener niet snel binnenlaten. Het werpt vruchten af bij hen een ervaringsdeskundige in te zetten. Zij is wat minder ‘therapeut’, je ziet direct dat dat een positief effect heeft. De ervaringsdeskundige is een luis in de pels voor het team, en ook voor de cliënt.

inhoudelijke componenten

De regie moet zoveel mogelijk bij de cliënt liggen. Wat dat soms ingewikkeld maakt, is als cliënten zo behandel-moe zijn dat het FACT team wel moet regisseren. Het dan echt om actief outreachend volhouden. Maar bij het bepalen van een stip op de horizon en waaraan gewerkt gaat worden komen ze altijd samen met de jongere en zijn ouders tot een keuze.

“Het werkt zo fijn als je merkt dat ouders je natuurlijke partners zijn. Je kunt het dan veel beter volhouden. En je kan meer bereiken.”

Ook bij crisissituaties stelt het team zich sturender op dan in een behandelfase waarin je veel meer probeert met de cliënt samen te werken. Bij de uitstroom bereid je ze juist weer voor om zelf hun eigen weg te gaan. Het maakt dus erg uit in welke fase je zit, hoe die regie eruitziet.

Hulp op meerder leefgebieden: veel van de interventies van het FACT team zijn gericht op naar school gaan. Daarnaast wordt geprobeerd vrije tijdbesteding te vergroten, zeker bij jongeren die neigen zich te isoleren of die zich dreigen te ontwikkelen tot een onzelfstandig persoon. Zo heeft het team met een jongen een zelfstandige woonvorm uitgezocht waar men openstaat voor en ruimte is voor zijn game-streaming activiteiten s ‘avonds, waarmee hij wat bijverdient.

Intrinsieke motivatie is een belangrijk punt. Hulpverleners zijn geneigd doelen ver vooruit te plannen terwijl de cliënt in het hier en nu zit en al lang blij is dat hij er niet uitgegooid wordt of een spijbelbriefje krijgt. Of in de reclassering terecht komt. Maar je ontkomt er niet aan om gezamenlijk dezelfde kant op te gaan in het tempo van de cliënt. “Want als ik vooraan loop, leid ik je en daar wordt je ook niet groot van.” Dit is een zoektocht en belangrijk om kritisch op te reflecteren, hoe je continu het intrinsieke blijft opzoeken en aanboren.

kwaliteit van uitvoering

De FACT Jeugd teamleden zijn inmiddels ‘bewust complementair’. Het is nog niet zo ver dat men elkaar onbewust aanvult maar het is wel iets dat zich ontwikkelt. Mensen vanuit de psychiatrie zijn doorgaans wat meer gericht op behandeling en autonomie, vanuit verslaving op autonomie, vanuit LVB wordt er meer een leidraad aan jongeren gegeven, vanuit jeugdzorg is de boodschap heel duidelijk dat je je moet richten op groei. Dat wordt in het team allemaal bij elkaar gebracht en vult elkaar mooi aan.

Inventief zijn en lef hebben is een belangrijke maar moeilijke opgave. De FACT teamleden willen de straat op, de ‘moeilijke gevallen’ helpen. Maar ieder teamlid heeft ook te maken met zijn moederbedrijf. Je moet ook methodisch adequate dossiervorming voeren. Het is nog wel eens ingewikkeld hoe je het netjes en zorgvuldig verantwoordt op een out of the box manier je werk doet. Teamleden zijn veel meer geneigd verantwoording aan de cliënt af te leggen dan aan het dossier. Ook hier zijn de relaties en het vertrouwen binnen het team belangrijk. “In de moeilijke gevallen houden we elkaar wel scherp daarop binnen het team. Dus als je afwijkt moet je het wel goed uitleggen.”

Ruimte voor reflectie op de samenwerking is er wel in het team maar niet structureel geregeld. Het zou goed zijn om van extern meer intervisie en moreel beraad binnen halen. Dat gebeurt steeds meer. Er zijn ook twee teamdagen per jaar. En binnen het team wordt het gestimuleerd dat mensen hun expertise delen. Zo gaf een teamlid onlangs een presentatie over oplossingsgericht werken aan de rest van het team.

organisatorische randvoorwaarden

Eenheid van taal is een zeer belangrijk onderwerp en heeft veel tijd nodig. Er is binnen het team nog regelmatig sprake van misinterpretatie. “Maar gelukkig kunnen we daar wel om lachen. Daar zitten natuurlijk de complementaire culturen achter. Iets om alert op te zijn.”

De teamleden hebben vier dagen scholing gehad om het FACT jargon onder de knie te krijgen. Dit is nodig omdat je die terminologie meer gebruikt als je FACT modelgetrouw werkt.

Bij poli’s zie je dat hulpverleners de deur niet makkelijk uit komen. Bij FACT zien we het outreachend werken juist als basis; het heeft een duidelijke meerwaarde. Op de poli loop je het gevaar dat de problematiek te veel wordt gereduceerd tot de problematiek in plaats van een symptoom van een complexer geheel.

Onderling is er tussen de FACT teams in Nederland wel wat uitwisseling op individueel niveau maar eigenlijk te weinig. Meer inhoudelijke uitwisselingen van kennis en ervaringen met FACT en vergelijkbare initiatieven zou erg welkom zijn.

Het idee was om de kennis vanuit de organisaties in het FACT team te brengen en het FACT team ook weer terug in de organisaties te brengen. In de praktijk blijkt het moeilijk om op twee plekken je werk te doen, qua roosters en doorlopende casuïstiek bijvoorbeeld. Agenda’s gaan schuren en er gaat veel tijd zitten in overdracht. De achterliggende visie komt vanuit de gemeente, die verbindingen wil leggen tussen samenwerkende organisaties. Het klopt ook dat deze manier van werken de samenwerking ten goede komt maar voor de medewerkers is het wel een uitdaging.

Bij FACT heb je in principe de tijd. Bij de volwassen FACT blijf je erbij zo lang als nodig is. Bij de jeugd is het wel zo dat de financieringsafspraken maken dat dat begrensd is tot maximaal 160 uur in twee jaar tijd. Als er veel aan de hand is heb je dus eigenlijk maar anderhalf uur in de week om iemand te helpen, terwijl het juist gaat om een intensieve vorm van zorg.

Neem dan contact op met Marcel Korendijk via m.korendijk@lentis.nl. Voor meer informatie over het werk van FACT Jeugd teams in diverse gemeenten zie ook het Kennisdossier Integrale Jeugdhulp.