De kracht van FACT Jeugd zit in het nauw aansluiten bij de behoefte van de jongere en/of het gezin. “Wij gaan door waar andere afhaken”. De hulpverlener gaat als het ware naast de jongere staan om samen te kijken waar de jongere aan wil gaan werken, en kan hier vaak verder in meegaan dan binnen reguliere behandelingen. De combinatie van de kennis en ervaring van de ambulante tak en de ggz-tak biedt het team de mogelijkheid om uit een breed pakket de beste hulpvorm te kiezen. Door de begeleiding ook te richten op het netwerk van de jongere, wordt geprobeerd te behandeling zo duurzaam mogelijk te laten zijn. De proactieve houding van het FACT-team is belangrijk om de complexe problematiek van deze doelgroep aan te kunnen. Zo trekt het team eropuit om te jongere te ontmoeten op de plek waar hij of zij zich prettig voelt. “Wij zijn waar de jongere zijn”.

FACT Jeugd Breda is een samenwerking tussen GGZ Breburg en Juzt, respectievelijk verantwoordelijk voor psychiatrische hulp en ambulante jeugdhulp. Organisatie-overstijgende samenwerking is de kracht van deze aanpak. Het FACT-team werkt met verschillende disciplines in een team om de jeugdige heen. Het team bestaat uit een behandelcoördinator, een psychiater, een psycholoog, een sociaalpsychiatrisch verpleegkundige, een systeemtherapeut, ambulante jeugdhulpverleners, maatschappelijk werkers en een verpleegkundige.

Op wie is het gericht?

FACT Jeugd Breda richt zich op jongeren van 8 tot 24 jaar met (vaak ernstige) problematiek die vastlopen op allerlei levensgebieden, zoals school, werk, wonen, financiën. Dit kan variëren van een zwerfjongere met een angststoornis tot een chronisch suïcidaal meisje met ernstige persoonlijkheidspathologie. Jongeren komen voor FACT in aanmerking als eerdere reguliere hulpverlening niet heeft geholpen. In veel gevallen zijn jongeren niet gemotiveerd om een behandeling te volgen en is bijvoorbeeld sprake van hulpverlenersmoeheid. Ook worden sommige jongeren gestuurd door ouders terwijl ze zelf geen hulp willen. Tot slot is bij deze jongeren sprake van meervoudige problematiek zoals psychiatrische problemen, moeite met het vasthouden van een goede dagbesteding, werk of school en relaties. Soms zijn ze dakloos, hebben schulden, of een verslaving.

Welk doel wordt gesteld?

Het uiteindelijke doel hangt af van wat de jongere nodig heeft. Het FACT biedt behandeling op maat en houdt tegelijkertijd de eigen behandelkaders in acht. Soms is behandeling bijvoorbeeld gericht op herstel en toeleiding naar een regulier behandelaanbod. In andere gevallen richt de behandeling zich op acceptatie waarbij de hulpverleners samen met de jongere (en diens systeem) onderzoeken wat nodig is voor een zo goed mogelijke kwaliteit van leven. De behandeldoelen kunnen gaandeweg het traject aangepast worden aan de (on)mogelijkheden van de cliënt. Een jongere kan bijvoorbeeld dusdanig overprikkeld raken op school dat ondanks allerlei interventies (medicatie, aangepast lesmateriaal, rustige leerplek etc.) geen vooruitgang wordt geboekt. Het FACT-team kan dan met ouders, school en leerplicht verder onderzoeken welke alternatieve mogelijkheden er voor deze jongere zijn.

Aanpak

Doorverwijzing naar het FACT-team vindt onder meer plaats door huisartsen, Centrum voor Jeugd en Gezin, reguliere behandelaren, bemoeizorg en de jeugdreclassering. Eenmaal aangemeld bij het FACT-team komt een jongere op een instroomlijst en kijkt het team of FACT bij de jongere past en andersom. Als dit inderdaad het geval is zoekt het team een goede ‘match’ voor de jongere. Dit is altijd één hulpverlener vanuit de ggz en één hulpverlener vanuit de ambulante jeugdhulp. Hierbij kijkt het team onder meer naar de beschikbaarheid van de hulpverleners, de woonplaats van de hulpverleners en de persoonlijke voorkeur van de cliënten.

Vervolgens gaan de hulpverlener en de jongere een kennismakingsperiode van 6 tot 8 weken in waarin het belangrijkste doel is om de jongere en zijn leefwereld te leren kennen. In deze periode gaat de hulpverlener op zoek naar waar de jongere voor gemotiveerd is. De hulpverlener stelt in deze periode een behandelplan op dat aansluit bij de persoonlijke doelen en mogelijkheden van de jongere. Het FACT-team sluit aan bij de behoefte van de jongere door bijvoorbeeld af te spreken op school, in het park, op kantoor of op een andere plek waar de jongere zich prettig voelt. Ook de frequentie van het contact met de hulpverlener hangt af van de behoefte van de jongere. De hulpverlener stelt zich hierin flexibel op. Ook kan het voorkomen dat een cliënt ’s avonds ondersteuning nodig heeft. Het FACT-team biedt dan de mogelijkheid om een hulpverlener buiten officiële werktijden in te zetten, mits hier een duidelijk doel achter ligt. Het FACT-team sluit dus nauw aan op de situatie van de jongere.

Monitoring/evaluatie

Drie keer per week worden alle cliënten besproken tijdens een teamoverleg. Tijdens het overleg bespreekt het team hoe het ervoor staat met alle cliënten en of er nog bijzonderheden zijn. Elke 6 weken heeft het team een behandelbespreking (zonder cliënt) waarin onder meer de aanpak en vragen van hulpverleners aan bod komen. Het team bespreekt het functioneren van de hulpverleners tijdens intervisiebijeenkomsten. Verder vindt elke drie maanden een behandelplanbespreking plaats waarbij de cliënt aanwezig is. De hulpverleners bespreken dan de voortgang van de behandeldoelen met de cliënt. Mocht de cliënt behoefte of aanleiding hebben tot een tussenevaluatie, dan kan hij of zij dit altijd aanvragen bij het FACT-team. Elke drie maanden wordt tevens de veiligheid binnen het systeem van de jongere gemonitord.

Looptijd en ervaringen

Het FACT team is in 2014 gestart en loopt nu dus ruim 2 jaar.

Passend en samenhangend

De kracht van het FACT-team zit in de flexibiliteit waarmee afgestemd wordt op de behandelbehoefte van de jongere. Als een jongere specialistische hulp nodig heeft, dan heeft het FACT-team korte lijntjes met verschillende disciplines. Het FACT-team blijft echter altijd betrokken. Wanneer een jongere intensieve begeleiding nodig heeft, dan stemt de hulpverlener het aantal contactmomenten daar op af. Richting het eind van het behandeltraject schakelt de hulpverlener doorgaans terug in het aantal contactmomenten.
Het FACT-team heeft contact met zowel specialistische jeugdhulp als met maatschappelijk georiënteerde organisaties. Samenwerking tussen deze partijen en het betrekken van de omgeving van de jongeren maken het mogelijk om een samenhangende behandeling te bieden aan jongeren en hun gezin.

Ontwikkelingsgericht en toekomstgericht

FACT Jeugd werkt vanuit een ontwikkelingsgericht perspectief door met de jongere te werken aan persoonlijke doelen. Daarbij gaat de behandeling uit van ‘waar sta je nu en waar wil je naartoe?’. Als het tijdelijk minder gaat met een cliënt, richt de hulpverlener zich allereerst op herstel. Hierbij is het belangrijk dat de hulpverlener presentiegericht werkt, wat inhoudt dat de hulpverlener aanwezig blijft bij de jongere en de jongere niet veroordeelt om de terugval. Van daaruit pakken hulpverlener en cliënt de behandeling weer op.

Het FACT-team richt de behandeling op de toekomst van de jongere door aan te sluiten bij het leefgebied waar de jongere ondersteuning wilt. Dit loopt van dagbesteding, deelnemen aan sociale activiteiten (bijvoorbeeld een bowling avond met andere cliënten) tot het behalen van een diploma of het vinden van zelfstandige woonruimte. Als een cliënt bijvoorbeeld ‘activering’ als doel heeft, sluit de hulpverlener hierbij aan door mee te gaan wandelen of mee te gaan naar een sportactiviteit.

Onderwijs

In veel gevallen speelt de leerplicht een rol. Het FACT-team probeert een jongere altijd te motiveren tot het behalen van een diploma.

Meervoudige problematiek

Eén van de inclusiecriteria voor aanmelding bij het FACT-team is meervoudige problematiek. In de meeste gevallen kampen de jongeren van het FACT-team met problemen op verschillende leefgebieden, bijvoorbeeld thuis, op school en in het sociale domein. Ook is in de meeste gevallen is sprake van psychiatrische problemen en/of klachten. De diversiteit binnen het FACT-team maakt het mogelijk om bij de jongeren aan te sluiten op de verschillende gebieden waar zij problemen ervaren. In veel gevallen is sprake van systemische problemen en zet het FACT-team systeemtherapie in.

In het geval van een verstande beperking bij een jongere, werkt het FACT-team samen met gespecialiseerde organisaties in de buurt, bijvoorbeeld FACT-teams voor LVB.

Problemen van ouders

Ongeacht de leeftijd van de jongere, probeert het FACT-team altijd het gezin en/of het netwerk van de jongere bij de behandeling te betrekken. Hieronder vallen ouders, verzorgers, vrienden en/of buurtgenoten. FACT Jeugd ziet het systeem van de jongere als belangrijk onderdeel van een succesvolle behandeling. De hulpverleners kijken bijvoorbeeld goed naar de invloed van het gezin op (de ontwikkeling van) het kind/de jongere, en andersom. Een belangrijk doel is het in beeld brengen van patronen binnen het systeem. De systeemtherapeut uit het team wordt ingezet als blijkt dat een systemische aanpak nodig is. Doorgaans biedt het FACT-team één contactpersoon voor het gezin en één contactpersoon voor de jongere. Dit zorgt ervoor dat het team snel en goed zicht krijgt op eventuele problemen die bij ouders spelen. Het FACT-team voert gesprekken met ouders en heeft dan ook een belangrijke signalerende rol bij problemen van ouders, bijvoorbeeld psychische klachten. Als ouders hiervoor open staan, adviseert en ondersteunt het FACT-team hen ook over mogelijke hulpverlening voor de problemen die zij ervaren. In sommige gevallen volgen ouders al behandeling en zoekt het FACT-team de samenwerking met de behandelaar op als ouders hier toestemming voor geven.

Het FACT-team maakt ook gebruik van de Jouw Ingebrachte Mentor (JIM) aanpak. Door het netwerkt zoveel mogelijk te betrekken gedurende de behandeling, kan het netwerk een vangnet zijn voor het moment waarop de behandeling vanuit FACT afloopt.

Onderliggende problematiek

Bij nagenoeg elke jongere die begeleid wordt door het FACT-team is sprake van trauma. De hulpverlener maakt negatieve levensgebeurtenissen en daaruit voorkomende gedragspatronen bespreekbaar om de jongere inzicht te geven in het eigen gedrag. Dit maakt het voor de jongere mogelijk om zich bewust te worden van factoren die zijn/haar situatie in stand houden.

Het team kan in die gevallen extern doorverwijzen naar onder meer EMDR en psychomotore therapie (PMT). Het FACT-team is verbonden aan een PMT-therapeut die speciale uren beschikbaar heeft voor cliënten vanuit FACT zodat deze cliënten snel aangemeld kunnen worden. In het geval van ‘uitstapjes’ naar externe behandelingen blijft het FACT-team altijd betrokken.

Veiligheid

Om de veiligheid van de jongeren te borgen neemt de hulpverlener een risicotaxatie af met de Actuarieel Risicotaxatie Instrument voor Jeugdbescherming (ARIJ). Deze vragenlijst maakt tevens een inschatting hoe veilig het is om op huisbezoek te gaan. Bij jongeren onder de 18 geeft de ARIJ een goed beeld van de veiligheid van de thuissituatie van de jongere. Hier komen zowel risicofactoren als beschermende factoren aan bod. Voor jongeren boven de 18 gebruikt de hulpverlener de ARIJ voornamelijk voor [?]. Indien het vermoeden van een onveilige situatie bestaat, onderneemt het team actie door bijvoorbeeld een melding te doen bij het advies- en meldpunt kindermishandeling (AMK; nu Veilig Thuis [link]). Hulpverleners vullen de vragenlijst elke drie maanden in. Uit de praktijk blijkt dat de (thuis)situatie van de jongere weinig verandert gedurende het behandeltraject.

Ervaringskennis

Inhoudelijk houdt het FACT-team zich bezig met ontwikkelingen op het gebied van jeugdhulp en worden bijvoorbeeld regelmatig nieuwe artikelen gedeeld. Ook worden regelmatig actuele richtlijnen over specifieke klachten of stoornissen geraadpleegd.

inhoudelijke componenten

Het FACT-team maakt samen de jongere en het gezin een analyse van de problemen waar zij tegenaan lopen. Gedurende het traject heeft de jongere met name de regie over op welke manier de behandeling ingezet en ingevuld wordt. Ook bepaalt de jongere wie vanuit zijn of haar netwerk aanwezig is bij de behandelbesprekingen.

De kern van het FACT-team is het hulp bieden op meerdere leefgebieden. De hulpverlener maakt kennis met de leefwereld van de jongere en kan op die manier inschatten op welke leefgebieden de jongere ondersteuning kan gebruiken. Vaak hangen problemen binnen het ene leefgebied ook samen met problemen in andere leefgebieden. Door kleine, concrete stappen te zetten op één leefgebied, werkt de hulpverlener met de jongere toe naar een brede verbetering van diens situatie.

Het FACT-team probeert zo goed mogelijk in te zetten op contactgroei (bijvoorbeeld door de cliënt te ondersteunen in zijn zoektocht naar woonruimte) in de hoop dat de cliënt intrinsiek gemotiveerd raakt om het behandeltraject voort te zetten. FACT gaat ervan uit dat een jongere altijd wel iets heeft wat hij of zij wilt veranderen. De hulpverlener richt zich dan ook op het opwekken van het eigen inzicht in bijvoorbeeld instandhoudende factoren. Pas als een jongere zelf aangeeft dat hij of zij ondersteuning nodig heeft, dan gaat de hulpverlener aan de slag met het formuleren van een passend behandeldoel.

Het FACT-team heeft de mogelijkheid het behandelproces langdurig te volgen en is het team gemiddeld één tot anderhalf jaar betrokken bij een jongere en het gezin. Gedurende deze periode blijft de hulpverlener continu betrokken bij de cliënt hoewel de de intensiteit van het contact afhangt van de behoefte van de cliënt. Het belangrijkste is dat de cliënt weet dat de hulpverlener voor hem of haar beschikbaar is.

kwaliteit van uitvoering

Binnen het FACT-team is er veel erkenning en waardering voor elkaars specialisme. De hulpverleners ervaren de meerwaarde van interdisciplinair werken en maken veelvuldig gebruik van elkaars kennis. Ook wordt van de teamleden verwacht dat ze boven hun eigen specialisme kunnen staan ten behoeve van het belang van de jongere. Er heerst in sterke mate een gedeelde visie op het helpen van deze jongeren.

Zowel binnen het team als naar de jongeren communiceert het FACT-team open en transparant. Tijdens behandelevaluaties bespreken hulpverleners open met de jongere wat hen opvalt of welk gedrag zij bij een jongere zien dat de huidige situatie van de jongere (mogelijk) instandhoudt. Het FACT-team gaat uit van ‘doe wat je zegt’ en ‘beloof niks wat je niet waar kunt maken’. De jongeren hebben in de meeste gevallen baat bij duidelijkheid over wat een behandeling hen kan, en niet kan bieden.

Inventief zijn en lef hebben is nodig om te werken met de complexe problematiek van deze jongeren. Een behandeling binnen de gebaande paden heeft vaak tot dusver niet veel effect voor de jongeren gehad dus het team wordt uitgedaagd om buiten de lijntjes te kleuren en outreachend te werken.  Daarnaast is de teamsamenwerking een belangrijke factor. Door gebruik te maken van ieders kennis, ervaring, ideeën en (professionele) achtergrond, heeft het FACT-team een brede en flexibele inzetbaarheid.

organisatorische randvoorwaarden

Er zijn afspraken gemaakt over de vorm en inzet van de mensen die binnen en met het FACT-team werken, bijvoorbeeld een psychomotorisch therapeut die extra uren heeft gekregen om in te zetten voor FACT-jongeren of de psychiater die aan het FACT-team verbonden is.

Het FACT-team kan zeer flexibel inspelen op de ondersteunings- en zorgbehoefte van de jongeren. Er kan waar nodig snel geschakeld worden tussen een lichtere of zwaardere vorm van hulp. Het komt voor dat een jongere in het begin nog niet veel van hulp wilt weten. Het heeft dan geen zin om dan meteen intensieve hulp te bieden en het team kan dan kiezen om de jongere alleen af en toe op te zoeken en belangstelling te tonen. Wanneer blijkt dat de jongere meer zorg nodig heeft en deze ook accepteert, bijvoorbeeld traumabehandeling, dan kan het team dit in het traject integreren.

Out of the box-denken en aansluiten werkt bij deze doelgroep het beste, en dat is ook de kracht van het FACT-team Jeugd. Door de jongere tegemoet te komen en in eerste instantie in te zetten op contactgroei, leren de jongeren dat ze kunnen vertrouwen op de hulpverleners. Dit is een belangrijke ‘succeservaring’ voor hen. Samen met de open en betrouwbare cultuur, maakt dit de kans groter maakt dat zij de behandeling accepteren en vanuit zichzelf ook aan willen gaan.

De balans tussen flexibiliteit en (eigen) grenzen hanteren blijkt soms nog een spanningsveld voor zowel het team als voor individuele hulpverleners. Teamleden houden elkaar onderling ook scherp op wat mogelijk is binnen FACT en ook waar de grenzen liggen. Nog lastiger is het wanneer deze grenzen meer bestuurlijk of financieel zijn.

De integrale samenwerking wordt in sommige gevallen bemoeilijkt door het werken met verschillende systemen. De registratie en administratie vergt veel tijd. Daarnaast is het voor het FACT-team een uitdaging om met het evenredig vele kantoorwerk om te gaan als deze tijd afgaat van tijd die aan cliënten besteedt kan worden.

Neem dan contact op met Thijs Kanters via t.kanters@ggzbreburg.nl.

Website: FACT Jeugd Breda