“Wij gaan door waar anderen stoppen.”

De Catamaran benadert de jongeren niet als probleemgevallen, maar gaat juist samen met hen op zoek naar welke factoren ertoe bijdragen dat deze jongeren telkens in de problemen komen en welke factoren kunnen bijdragen tot verandering hiervan. Bij de Catamaran komen jongeren terecht die over het algemeen door de maatschappij als probleem worden gezien. Veel jongeren voelen zich ook afgewezen en minderwaardig, doordat zij in het verleden bijvoorbeeld vaak zijn weggestuurd van scholen en sociale clubs en al veel contact hebben gehad met hulpverlening, politie en justitie wat hen uiteindelijk niet heeft geholpen. Zij voelen zich soms ‘opgegeven’ door de maatschappij. Bij de Catamaran willen we juist met deze jongeren werken.

De Catamaran is een onderdeel van het GGzE, eenheid Kind en Jeugd en werkt nauw samen met onder meer onderwijs (Het Dok, VSO school), dagbestedings- en werkvoorzieningen op het terrein van de Grote Beek. In een breder verband neemt het team van de Catamaran deel aan overleg met de Raad voor de Kinderbescherming, het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK), het provinciale samenwerkingsverband Circuit Jeugdcomplex, het Landelijk Plaatsingsoverleg (LPO), het Regionaal Casus Overleg (RCO) en de wekelijkse consultatie bij jeugdhulpverleningsinstelling Combinatie Jeugdzorg. Tevens werkt de Catamaran nauw samen met Jeugdreclassering, Jeugdbescherming, het regionaal Trajectberaad en het Veiligheidshuis.

Op wie is het gericht?

De Catamaran bestaat uit 3 onderdelen:

• De Kliniek Forensische Jeugdpsychiatrie (strafrechtelijk, leeftijd 14-24)
• De Kliniek Orthopsychiatrie (civielrechtelijk, leeftijd 12-18)
• De Polikliniek Forensische Jeugdpsychiatrie Catamaran (zowel strafrechtelijk als civielrechtelijk als jongeren die risico lopen op een justitiële maatregel, leeftijd 12-24)

De Catamaran biedt hulp aan jongeren die zijn vastgelopen in het leven: thuis, op school of in relaties. De jongeren hebben vaak problemen op meerdere leefgebieden. Denk aan wonen, werken, zelfzorg, sociale contacten, het invullen van vrije tijd en het omgaan met financieren. Meestal heeft de rechter behandeling verplicht gesteld en is er sprake van een strafmaatregel zoals een voorwaardelijke PIJ of een GBM (Gedrag Beïnvloedende Maatregel) en reclassering die erop toeziet dat de jongere zich houdt aan zijn voorwaarden (bijvoorbeeld meewerken aan behandeling). Soms is er sprake van een ondersteunende maatregel zoals OTS (onder toezichtstelling). In andere gevallen is er (nog) geen maatregel opgelegd, maar is de jongere wel in aanraking gekomen met politie of justitie.

Welk doel wordt gesteld?

“Het doel van behandeling is het verminderen van het recidive risico en het opheffen van blokkades in de ontwikkeling opdat de jongere tot verdere ontwikkeling kan komen en beter kan functioneren in de maatschappij.”

De insteek van de behandeling is om aan te sluiten bij de doelen van de jongeren zelf zodat ze intrinsiek gemotiveerd raken om aan de behandeling mee te werken. Investering in een goede werkrelatie is hierin cruciaal. Meer algemeen richt de behandeling bij de Catamaran zich op het leren (her)kennen van persoonlijke risicofactoren en hier beter mee leren omgaan. Zo wordt voorkomen dat jongeren (opnieuw) in de problemen komen of te maken krijgen met politie of justitie. Vaak zijn dit doelen die de jongeren voor zichzelf formuleren tijdens de behandeling. De Catamaran wil jongeren een stevige(re) basis bieden om weer mee te kunnen doen aan het dagelijks leven.

Aanpak

Jongeren worden bij de Catamaran aangemeld via de huisarts, het Wijkteam of door jeugdreclassering. Minimaal twee behandelaren zijn betrokken bij een jongere. De individuele behandelaar is in de meeste gevallen een GZ-Psycholoog, Klinisch Psycholoog of Psychiater (tevens Regiebehandelaar). Deze fungeert tegelijkertijd als aanspreekpunt voor de jongere. Daarnaast sluit een tweede behandelaar vanuit een andere discipline aan, bijvoorbeeld een systeemtherapeut of een sociaalpsychiatrische verpleegkundige (SPV). Deze heeft als aandachtsveld de ouders/verzorgers en het verdere netwerk waaronder relevante anderen, school en gemeente. Waar nodig ondersteunt een Maatschappelijk Werker in dit netwerk. Door in dergelijke duo’s te werken wordt meer veiligheid geboden voor de jongere om een werkrelatie aan te gaan met de individuele behandelaar, gebaseerd op vertrouwen. Dit wordt belemmerd als de individuele behandelaar tevens degene is die de zorg heeft voor zijn of haar ouders en de verdere omgeving.

De duur van de behandeling hangt samen met de aard van de problemen en de inzet en behoeften van de jongere. Naast groepsbehandelingen en individuele behandelingen wordt met eHealth-toepassingen gewerkt, zoals games, apps en online behandelmodules.

Monitoring/evaluatie

Na aanmelding worden jongeren, ouders en verwijzer (meestal reclassering) uitgenodigd voor een intake. Op grond hiervan en van voorinformatie wordt een eerste zorgplan opgesteld. Periodiek (doorgaans elke 3 maanden) wordt dit zorgplan geëvalueerd. Hierbij zijn de jongere, diens ouders, de verwijzer en de betrokken behandelaren aanwezig. De voortgang wordt vastgelegd in een nieuw zorgplan met bijgestelde doelen. Tevens wordt de voortgang intern periodiek besproken in het multidisciplinair overleg. In dit overleg zijn de volgende disciplines aanwezig: psychiater, klinisch psycholoog, GZ-psycholoog, SPV, Vaktherapeut, Systeemtherapeut en Maatschappelijk werk. De overwegingen en conclusies van dit overleg worden vastgelegd in het EPD. Daarnaast participeert de Catamaran conform breed instellingsbeleid aan ROM en cliënt-tevredenheidsmetingen.

Looptijd en ervaringen

De Poli Catamaran is in 2005 voor het eerst opgericht en vindt een doorstart in 2017. De gehele Catamaran (inclusief klinische afdelingen) heeft sinds 2014 het TopGGZ keurmerk.

Aangezien de jongeren meestal een behandeling is opgelegd door de rechter, is onze ervaring dat geïnvesteerd moet worden in een werkrelatie. Dit vergt een specifieke attitude waarbij het gedrag niet goedgekeurd wordt, maar de jongere erkend wordt in wie hij of zij is. Deze jongeren zijn doorgaans wantrouwend naar hulpverleners en hebben in de loop der jaren een (pseudo)autonomie ontwikkeld, waarbij zij bang zijn dat dit hen afgenomen wordt. Echter naarmate de behandeling vordert ontdekken de meesten dat zij werkelijk profijt hebben van datgene wat zij leren, met name omdat zij in hun autonomie erkend worden en mede bepalen waar zij aan willen werken. Ook is het onze ervaring dat deze jongeren zich veelal alleen staand voelen en behoefte hebben om met hulp een steunend sociaal netwerk te creëren of te versterken. Wanneer jongeren na de behandeling meer hoop hebben in hun toekomst, weten wat hun talenten en valkuilen zijn, weten wat zij kunnen doen om niet terug te vallen en weer mogelijkheden zien voor een plek in de maatschappij, dat is iets waar wij heel blij van worden.

Passend en samenhangend

Vanuit de gedachte dat de Catamaran zowel een voor- als achterdeur wil bieden, wordt de behandeling van jongeren in intensiteit aangepast aan de behoefte en mogelijkheden van de jongere en het systeem. Terugschaling vanuit de specialistische hulp die de Catamaran biedt gebeurt met name richting het eind van het behandeltraject. Dit kan bijvoorbeeld via een psychologenpraktijk of het wijkteam van de gemeente. In veel gevallen neemt het wijkteam de ondersteuning van het gezin van de jongere dan op zich. In de meeste gevallen blijft de reclassering betrokken afhankelijk van de duur van de maatregel (indien strafmaatregel). Daarnaast biedt de Catamaran de mogelijkheid om verschillende specialistische disciplines bij de behandeling te betrekken als dat nodig is. Op die manier vormen de geboden hulp een samenhangend geheel.

Ontwikkelingsgericht en toekomstgericht

De doelgroep van de Catamaran vraagt om een ontwikkelingsgerichte werkwijze aangezien deze jongeren te jong zijn om al ‘afgeschreven’ te worden. In de huidige levensfase dient de onderliggende blokkade in de ontwikkeling ontrafeld te worden om deze zo goed mogelijk op te heffen zodat de jongere weer kan groeien. Hiervoor is het cruciaal dat het systeem betrokken wordt en dat de geboden behandeling op maat is. Dit alles in de context van delict-recidive.

Aldus benadert de Catamaran de jongeren dan ook op een niet veroordelende wijze en kijkt juist met hen vooruit naar wat zij zelf zouden willen bereiken. Onder meer door gedegen diagnostiek en taxatie zoeken behandelaren naar aanknopingspunten op welke manier en op welke gebieden (bijvoorbeeld agressieregulatie, systeemtherapie of traumaverwerking) de jongeren ondersteund dienen te worden om uiteindelijk zelfstandig(er) verder te kunnen.

Een mooi voorbeeld van toekomstgerichte behandeling is de samenwerking tussen de Catamaran en PSV: Catamaran PSV Combinatie (CPC) United. Hierbij wordt, middels voetbaltraining door een PSV-trainer en ondersteund door groepsleiding van de kliniek, een omgeving gecreëerd, waarin jongeren via spel werken aan hun zelf opgestelde doelen (bijvoorbeeld omgaan met tegenslag, omgaan met autoriteit, sociale weerbaarheid, positief bijdragen aan groepssfeer, etc). CPC is gericht op jongeren van 15 tot en met 21 jaar. Zij trainen tweemaal per week en bespreken na elke training hun doelen kort na. Op deze manier worden jongeren ook geholpen om een betere aansluiting te krijgen in de maatschappij.

Onderwijs

Jongeren die in behandeling zijn bij de Catamaran hebben de mogelijkheid om onderwijs te volgen op het terrein van de Grote Beek (VSO Het Dok). Buiten dat het halen van een school- of werkdiploma een behandeldoel kan zijn, werkt de Catamaran ook samen met externe onderwijsorganisaties wanneer een jongere bijvoorbeeld vastloopt op school. Hulpverleners zetten hun expertise dan in om de school te informeren over, en te ondersteunen in het omgaan met deze jongere.

Dit kan ook gelden voor de werkomgeving aangezien een deel van deze jongeren geen onderwijs volgt, maar ondersteuning behoeft in het vinden en behouden van werk of dagbesteding. Geldgebrek is een veelvoorkomende risicofactor voor het plegen van delicten. Aldus is het ook van belang om jongeren te ondersteunen in het beheren van hun eigen financiën. Ons Maatschappelijk Werk biedt deze ondersteuning individueel, maar ook in de vorm van workshops omtrent wat er allemaal bij komt kijken als je 18 wordt.

Meervoudige problematiek

Ervan uitgaande dat geen één jongere zomaar met politie of justitie in aanraking komt, is per definitie sprake van meervoudige problematiek bij deze jongeren. Dit is meestal een combinatie van psychiatrische problemen, gezinsproblematiek of een verstandelijke beperking. ADHD, Autismespectrumstoornissen, gedragsstoornissen, persoonlijkheidsstoornissen, trauma, hechtingsstoornissen en verslavingsproblematiek komen veel voor. De behandelaar kan gerichte therapieën en trainingen in de behandeling integreren. Voorbeelden zijn: Terugkijken naar delict en risico’s (Delict Analyse, risicotaxatie), Agressieregulatie (TACT), behandeling gericht op verslaving (Brains4Use), traumabehandeling (EMDR), systeemtherapie, behandeling gericht op persoonlijkheid (Schematherapie), behandeling gericht op seksueel grensoverschrijdend gedrag, nonverbal therapie (waaronder PMT), psycho-educatie, CGT en medicatiebeleid.

Soms is aanvullende hulp nodig, wat vanuit een ander specialistisch team binnen Kind en Jeugd van het GGzE wordt geboden, bijvoorbeeld outreachende hulp (FACT-jeugd). Alle teams binnen GGzE Centrum Kind en jeugd werken nauw samen zodat specifieke therapieën en expertise waar nodig vanuit een ander team ingezet kan worden.

Systeemgericht

Bij de Catamaran worden familie en goede bekenden van de jongere zoveel mogelijk betrokken bij diens behandeling. Dit gebeurt vanuit de gedachte dat zij invloed hebben op het gedrag van de jongere, kunnen steunen als het even tegenzit en een feestje mee kunnen vieren als de jongere successen boekt. Daarnaast wordt bij de ontwikkelingsanamnese rekening gehouden met eventuele klachten of problemen die bij ouders spelen en die mogelijk behandeling behoeven. Als dit het geval is kan de hulpverlener ouders doorverwijzen binnen GGzE. In het kader van de behandeling van de jongere blijft de hulpverlener betrokken bij het traject van de ouder(s).

Onderliggende problematiek

Bij alle jongeren die in behandeling zijn bij de Catamaran is sprake van onderliggende problematiek en in standhoudende factoren. Veel jongeren hebben een onveilige gezinssituatie gekend, waarbij zij huiselijk geweld, seksueel misbruik of oorlogen hebben meegemaakt. Sommigen zijn deels op straat opgegroeid, waar zij een aversie tegen ordehandhavers hebben ontwikkeld, sociale acceptatie hebben gevonden in gelijkgestemden (wat de omgeving vaak ‘de verkeerde vrienden’ noemt) en soms comfort hebben gevonden in middelengebruik. Deze risico- en instandhoudende factoren kunnen zij niet zomaar loslaten, daar is veel moed en hulp voor nodig. Het is aan de hulpverlening om de blokkades in de (potentiele) ontwikkeling, zoals bijvoorbeeld een onderliggende trauma of hechtingsproblemen, zo goed mogelijk op te heffen opdat de jongere weer tot groei kan komen.

Gedurende de behandeling bespreekt de behandelaar deze factoren met de jongere om de jongere inzicht te geven in het eigen gedrag en factoren die dit gedrag instandhouden. De behandelaar maakt hiermee onderscheid tussen persoon en gedrag vanuit de gedachte dat een jongere niet verantwoordelijk is voor alles wat hem heeft gemaakt tot wie hij is. De behandelaar wijst de jongere wel op diens verantwoordelijk voor het gedrag waarvoor hij of zij uiteindelijk bij de Catamaran terecht is gekomen.

Veiligheid

Binnen de Catamaran is veiligheid een belangrijk onderwerp, zowel de fysieke veiligheid van de jongere (of van anderen) alsook het bieden van een voldoende veilig therapeutisch klimaat (werkrelatie). Gezien de doelgroep heeft de Catamaran relatief vaak te maken met potentieel onveilige situaties. Hulpverleners bespreken verschillende risico’s op onveilige situaties met de jongeren in relatie tot hun persoonlijke behandeldoelen. Op die manier wordt geprobeerd jongeren tot inzicht te brengen wat voor hun onveilige situaties zijn en op welke manier ze met deze situaties kunnen omgaan. Daarnaast biedt GGzE de medewerkers van de Catamaran trainingen zoals Veilig in Contact.

Ervaringskennis

De Catamaran kent een uitgebreide onderzoeksgroep verbonden aan Universiteit Tilburg die, al dan niet in het kader van promotieonderzoek, werken aan diverse onderzoekslijnen op meerdere gebieden (diagnostiek, behandeling, organisatie, innovatie, etc). De jongeren van de Catamaran en hun ouders wordt regelmatig gevraagd of zij mee willen doen aan een onderzoek. Met name onderzoeken van innovatieve aard zijn aantrekkelijk voor de jongeren zoals bijvoorbeeld het testen van apps en tools. Daarnaast streeft de Catamaran naar het betrekken van ervaringsdeskundigen, op de kliniek wordt hier mee gewerkt.  De Catamaran heeft tevens een consultatief aanbod en biedt deskundigheidsbevordering, zowel intern als extern.

inhoudelijke componenten

Ouders/opvoeders hebben een actieve rol in het behandeltraject, waarbij gebruik gemaakt wordt van het bestaande netwerk. Er wordt geïnvesteerd in een gezamenlijk visie van de onderliggende problematiek, de behandeldoelen en het toekomstperspectief. De verdeling van aandachtsgebieden binnen het behandelaren-duo is hierop toegesneden. De systeemtherapeut/SPV heeft als aandachtsveld de ouders en het netwerk, waarmee de jongere minder belemmerd wordt in het aangaan van een werkrelatie met de individuele behandelaar. Voor ouders en jongere is het hiermee ook duidelijk wie hun aanspreekpunt is. Uiteraard stemmen de beide behandelaren met regelmaat onderling af omtrent de voortgang.

Met alle betrokken behandelaren, verwijzer (meestal reclassering), jongere en ouders wordt in de zorgplanbesprekingen gestreefd naar een gezamenlijke visie, op basis van een integrale probleemanalyse en daaruit voortvloeiende doelen en behandelplan. Dit wordt periodiek geëvalueerd en waar nodig bijgesteld.

De jongeren van de Catamaran hebben problemen op verschillende leefgebieden zoals wonen, werken, zelfzorg, sociale contacten, relaties, seksualiteit, het invullen van vrije tijd en het omgaan met financiën. Op verschillende leefgebieden heeft de jongere passende ondersteuning nodig. De behandelaren ondersteunen de jongere en ouders naar behoefte en indicatie zo goed mogelijk op de verschillende leefgebieden en kunnen hiervoor specifieke expertise inzetten. Zo biedt Maatschappelijk Werk ondersteuning in het omgaan met financieren en het creëren of vergroten van een sociaal netwerk. De behandelaar kan bijvoorbeeld helpen op passend onderwijs of passende dagbesteding te vinden. Ook kan gekeken worden naar het versterken van sociale vaardigheden om sociale situaties en uitdagingen beter aan te kunnen gaan.

kwaliteit van uitvoering

De hulpverleners van De Catamaran sluiten zo goed mogelijk aan bij de jongeren en het gezin. Het is belangrijk dat er een goede matching is tussen de jongere en de individuele behandelaar zodat de jongere de veiligheid ervaart om dingen te bespreken en aan zichzelf te werken. Zonder een goede werkrelatie, gebaseerd op vertrouwen (naar vermogen), komt er onvoldoende intrinsieke motivatie tot stand om behandeling aan te kunnen. Het team kijkt naar wat de jongere wil bereiken, ervan uitgaande dat dit het enige is waarvoor de jongere bereid is zich in te zetten. Dit kan bijvoorbeeld het doel zijn om niet meer met politie of justitie in aanraking te komen, of om niet meer in verkeerde vriendschappen terecht te komen Dit vergt een voortdurende investering en vereist continue aansluiting met jongere en ouders. Het is hierom dat de Poli Catamaran niet met aparte intake-teams werkt.

De Catamaran werkt multidisciplinair (kinder- en jeugdpsychiater, klinische psycholoog, gz-psychologen, systeemtherapeuten, pmt-therapeut, sociaalpsychiatrisch verpleegkundige en maatschappelijk werkers). Naast de verschillende disciplines is er een diversiteit aan deskundigheidsgebieden, waarin de teamleden elkaar respecteren, bevragen en bij elkaar kan toetsen op blinde vlekken en elkaar feedback kan geven. Het team heeft een doortastend en transparant karakter. Het team heeft een duidelijk gezamenlijk doel en een gedeeld enthousiasme in het werk.

Organisatorische randvoorwaarden

De eindverantwoordelijkheid van de behandeling ligt bij de regiebehandelaar (tevens de individuele behandelaar van de jongere). Rollen en verantwoordelijkheden zijn duidelijk verdeeld. De ambulante teams van GGzE hebben een zelforganiserend karakter met een voorzitter en worden daarnaast ondersteund door een teamadviseur.

Onze visie is dat iedereen een kans verdient. De problematiek is echter van een niet te onderschatten complexiteit en de verwachtingen dienen realistisch te zijn. Het is de kunst om blij te zijn met kleine successen en ervan uit te gaan dat elke stap een overwinning is voor de jongere en zijn of haar ouders. In dit team werken mensen die bewust gekozen hebben voor deze doelgroep en zeer gemotiveerd is om met deze jongeren te werken.

We zijn als Poli Forensische Jeugdpsychiatrie uniek in deze regio en streven naar een goede samenwerking met onze ketenpartners in een tijd dat we als instellingen elkaar hard nodig hebben.

Het ggz-veld is voortdurend in beweging. Nieuwe inzichten en ontwikkelingen moeten meegenomen worden in de werkwijze. Met enerzijds veranderende organisatorische en financiële regelingen en anderzijds een toenemende hulpbehoefte en een aanwezig maatschappelijk risico dat deze doelgroep met zich meebrengt, bevinden we ons in een continu spanningsveld. Dat geeft uitdaging maar soms ook lastige vraagstukken omtrent het waarborgen van kwaliteit in hulpverlening.

Neem dan contact op met Sue Ma via sue.ma@ggze.nl of 040-26136550.

Website: De Catamaran