Over samenwerken tussen verschillende werelden

“De vraag hoe we verbinding kunnen maken tussen verschillende betrokkenen bij de behandeling van een kind wordt steeds complexer. Ouders, kinderverzorgers, leerkrachten en artsen leven in verschillende werelden, terwijl ze elkaar idealiter zouden moeten helpen in de zorg voor het kind. Maar ze praten niet met elkaar en respecteren elkaar niet bijzonder. Ze klagen alleen over hoe vreselijk de anderen zijn. Dit gebeurt wereldwijd. Daarbij spreken zij allemaal een andere taal. Ook al gebruiken ze dezelfde Nederlandse woorden, dan hebben deze niet dezelfde betekenis. Als er daarnaast nog een ander taalverschil is, bijvoorbeeld als de ouders Arabisch spreken, wordt het zelfs nóg moeilijker om mensen bij elkaar te brengen en samen te werken in het belang van het kind.”

“Ouders, verzorgers, leerkrachten en artsen leven in verschillende werelden. Ze spreken allemaal een andere taal.”

Gefragmenteerde zorg voor meerdere problemen

“Een ander groot probleem is comborbiditeit. Mensen leven langer en de behandelingen worden beter. Het gevolg daarvan is dat veel mensen lijden aan meerdere ziekten. Voor jongeren geldt dit ook. Op 25-jarige leeftijd heeft al een kwart meer dan één aandoening. Het probleem is dat, terwijl het aantal ziekten per persoon toeneemt, de geneeskunde uiteenvalt in steeds kleinere afdelingen, die steeds meer specialiseren. De verhouding hiertussen is verschrikkelijk. Mensen die een ziekte hebben en naar één dokter gaan, hebben vaak nog iets anders dat tegelijkertijd ook zou moeten worden behandeld, maar krijgen daar geen behandeling voor.”

“Terwijl het aantal ziekten per persoon toeneemt, valt de geneeskunde uiteen in steeds kleinere afdelingen.”

Beter samenwerken

“Mensen zijn soms gedwongen om samen te werken, maar ze zijn er niet gek op. Gebrek aan samenwerking kan niet worden opgelost door alleen maar mensen te bevelen dat ze het meer moeten doen. Goede samenwerking wordt niet bereikt in opdracht van de overheid. Je kunt dus ook niet zeggen: “Je moet naar Denemarken gaan, want daar is het fantastisch.” Een goede samenwerking wordt bereikt doordat mensen toevallig met elkaar werken en elkaar mogen. Het is veel meer een kwestie van geluk dan van organisatie. Er zijn wel een aantal dingen die kunnen helpen om beter samen te werken. Deze zijn denk ik allemaal binnen bereik en niet bijzonder moeilijk.”

“Goede samenwerking wordt bereikt doordat mensen toevallig met elkaar werken en elkaar mogen. Het is veel meer een kwestie van geluk dan van organisatie.”

Samenwerken begint met eenvoudige taal

“We zouden moeten beginnen met het gebruiken van eenvoudige taal. Psychiaters praten vaak op zo’n ingewikkelde manier, dat ze zichzelf niet eens begrijpen. Als je dan aan een andere medicus vraagt “Wat zei hij net?” dan is het antwoord vaak “Ik heb geen idee”. Veel professionals doen geen moeite om in een taal te spreken die mensen kunnen begrijpen. Dus dat is één taak voor onszelf: leren hoe we uitleg geven over een symptoom, een signaal of een meting, op een manier die helder en begrijpelijk is. En die geen vijf betekenissen heeft, maar slechts één. We moeten ook leren voorbeelden te geven van wat we zeggen. Professionals zijn niet getraind om dit te doen. En hoe hoger mensen zijn opgeleid, hoe meer mensen ervan overtuigd zijn dat ze duidelijk spreken, terwijl ze dat niet doen.”

“Psychiaters praten vaak op zo’n ingewikkelde manier, dat ze zichzelf niet eens begrijpen.”

Samenwerken is leren luisteren

“Een andere taak die we zouden kunnen leren is luisteren. De gemiddelde tijd waarin artsen in Europa naar hun patiënten luisteren zonder hen te onderbreken is ongeveer 15 seconden. Dus gaat u naar de dokter en vertelt u “Nou, mijn kind voelt zich de laatste tijd niet zo heel erg goed en heeft hoofdpijn en…” dan onderbreekt hij u en vraagt “Wat bedoelt u precies met hoofdpijn?” Hij zal de conversatie leiden naar zaken die hij belangrijk vindt, maar die misschien ver afstaan van wat u hem wilde vertellen. Dus dat is onze tweede taak: leren luisteren. Dat scheelt al een heleboel.”

“Voordat u kunt samenwerken moet u begrijpen wat de anderen zeggen. Als u dit niet doet, zijn mensen alleen aanwezig. Ze zullen niet luisteren of begrijpen wat u zegt.”

Eerst samen leren, dan samen werken

“Iets anders wat kan helpen is te leren hoe we mensen samen kunnen trainen. Het zou mooi zijn als in de uren waarin studenten geneeskunde leren over jeugdhulp niet alleen psychiaters, maar ook ouders zijn uitgenodigd als docenten. Want ouders brengen veel tijd door met hun kinderen, ze spreken een andere taal en hebben ervaringen die artsen misschien niet hebben. Ook verplegers zouden sommige delen van de opleiding moeten volgen samen met bijvoorbeeld artsen en jeugdzorgmedewerkers. De docenten zouden ook niet uit één beroepsgroep moeten komen, maar uit verschillende beroepen. Dat verandert de communicatie tussen mensen. Voordat u kunt samenwerken moet u begrijpen wat de anderen zeggen. Als u dit niet doet, zijn mensen alleen aanwezig. Ze zullen niet luisteren of begrijpen wat u zegt. Dan lijkt het alsof ze op een buitenlandse markt staan, een vreemde plek waar iedereen een andere taal spreekt.”

Professionalisering van het leven

“Veel dingen in het leven zijn echter geen zaken voor professionals. Het idee dat een kind met een probleem naar een schoolpsycholoog zou moeten gaan in plaats van naar zijn moeder, vader of vriend, dat is iets dat het leven professionaliseert. Een kind leert dingen af die hij heeft geleerd als hij al die professionals om zich heen heeft die op hem moeten letten. Er is ook een groot verschil tussen uniek of anders zijn dan andere mensen en ziek zijn. Dat wordt wel eens vergeten. Maar geleidelijk aan moet men wel erkennen dat anders zijn normaal is. En dat het leven zoveel interessanter is omdat mensen verschillend zijn.”

Over zijn lezing

“Mijn lezing zal gaan over de vragen: Hoe gaan we om met comorbiditeit, kinderen met meerdere stoornissen? Hoe zorgen we ervoor dat mensen samenwerken in de hulp aan kinderen? En wat zijn de gevaren in de huidige wereld die het grootbrengen van kinderen zo moeilijk maken?”